کارکرد اوراق اختیار فروش تبعی چیست

هدف ما در دسترس قرار دادن اخبار کاربردی می باشد؛ سایر خبرهای مرتبط با این حوزه را در اختیار شما می گذاریم

اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟ (بیمه نامه سهام شما)

اکثر مردم موقع خرید کالاهای با ارزش به بیمه کردن و محافظت از آن فکر می‌کنند، اما آیا می‌توان سرمایه گذاری ها را هم بیمه کرد؟ در اکثر نقاط دنیا ابزارهایی به نام اوراق اختیار خرید یا فروش وجود دارد که یکی از وظایف آن همین کار است. این اوراق در ایران هم با کمی تفاوت نسبت به نسخه جهانی با نام اوراق اختیار فروش تبعی وجود دارد و شما می‌توانید با استفاده از آن سرمایه گذاری خود را در یک سهم خاص بیمه کنید. اما چطور؟

تعریف اوراق اختیار فروش تبعی

معمولا در بازارهای یک طرفه مثل بورس ایران که سهامدار فقط از رشد قیمت سود می‌برد، با افت یا نوسان شدید قیمت، سهامدارها از سهم مورد بحث فاصله می‌گیرند و تمایلی به خرید آن نشان نمی دهند. در این شرایط شرکت ها برای حفظ ارزش سهام و حمایت از سهامداران، اقدام به انتشار اوراق اختیار فروش می‌کنند. این اوراق به مالک آن این اختیار را می‌دهد که در صورت تمایل در تاریخ مشخص شده سهام خود را به قیمتی که از قبل تعیین شده به شرکت بفروشد. این موضوع معادل این است که شرکت به شما این تضمین را بدهد تا در تاریخ مشخص شده در صورتی که قیمت سهام افت کرده باشد، این افت را تا قیمتی خاص جبران خواهد کرد. در ایران این فرآیند را به عنوان بیمه کردن سهام هم می‌شناسند.

راهنمای خرید و فروش سهام در بورس

اوراق اختیار فروش، بیمه نامه سهام شما

اجازه بدهید این سازوکار را با استفاده از یک مثال برای شما توضیح دهیم. فرض کنید شما ۱۰۰۰ سهم از یک شرکت را به قیمت ۱۹۰۰ تومان، خریداری کرده‌اید. با توجه به وضعیت بازار و اخبار منتشر شده، شما این احتمال را می‌دهید که قیمت سهم افت کند. در این شرایط، شرکت برای اینکه به شما اطمینان بدهد که سرمایه گذاری شما لطمه‌ای نخواهد خورد، اعلام می‌کند که حاظر است سهام شما را برای ۶ ماه دیگر، در قیمت ۲۰۰۰ تومان که به کارکرد اوراق اختیار فروش تبعی چیست کارکرد اوراق اختیار فروش تبعی چیست عنوان قیمت اعمال شناخته می‌شود، بیمه کند. در این شرایط شما می‌توانید با خرید اوراق اختیار فروش، به تعداد سهامی که مالک آن هستید یا تصمیم به بیمه آن دارید، این سهام را بیمه کنید.

زمانی که به روز سررسید اوراق رسیدیم، قیمت سهام دو حالت دارد:

1. بیشتر یا مساوی قیمت اعمال باشد
2. کمتر از قیمت اعمال باشد

در وضعیت شماره ۱، قیمت سهام شما بیشتر از ۲۰۰۰ تومان است و قطعا علاقه ای ندارید که آن را به قیمت ۲۰۰۰ تومان به شرکت بفروشید، در نتیجه از اوراق اختیار فروش خود استفاده نخواهید کرد و عملا فقط مبلغ پرداخت شده بابت خرید اوراق را از دست خواهید داد، که در برابر ارزش سهام مقدار ناچیزی است. درست مثل زمانی که خودروی خود را بیمه کرده اید اما در پایان سال هیچ تصادفی نداشته‌اید و عملا مبلغ بیمه نامه بدون هیچ استفاده‌ای از دست می‌رود.

اما در وضعیت دوم اوضاع کمی فرق می‌کند. در این شرایط قیمت سهام شما در تاریخ سررسید، کمتر از ۲۰۰۰ تومان است و در صورتیکه مثلا قیمت این سهام به ۱۵۰۰ تومان رسیده باشد، شما به ازای هر سهم، ۴۰۰ تومان ضرر کرده‌اید. در این شرایط سراغ اوراق اختیار فروش خود می‌روید و با اعمال آن‌ها، سهام خودتان را به قیمت ۲۰۰۰ تومان به شرکت می‌فروشید، یا معادل اختلاف این قیمت با قیمت بازار (یعنی ۱۵۰۰-۲۰۰۰=۵۰۰ تومان) از شرکت وجه نقد دریافت می‌کنید. در این شرایط عملا هر سهمی که برای شما ۱۹۰۰ تومان به علاوه قیمت اوراق اختیار فروش آب خورده را به قیمت ۲۰۰۰ تومان می‌فروشید و با وجود ریزش قیمت سود خواهید کرد.

دستورالعمل اوراق اختیار فروش تبعی

در ادامه به بررسی مهمترین قوانین مربوط به این اوراق می‌پردازیم:

• تعداد اوراق اختیار فروش که هر فرد امکان خرید آن را دارد محدود است، حتما قبل از خرید به محدودیت روزانه و کلی آن که توسط شرکت منتشر کننده تعیین شده دقت کنید. در صورتی که خرید شما بیشتر از میزان مجاز باشد، اوراق مازاد بدون اعتبار خواهد بود و هزینه پرداخت شده به شرکت داده می‌شود.(چیزی به شما برگشت داده نمی‌شود)
• در زمان خرید اوراق اختیار فروش باید مالک سهام شرکت باشید و حداکثر تعداد اوراق قابل خریداری برای شما معادل تعداد سهام شماست.
• این اوراق معاملات ثانویه ندارند. در نتیجه در صورتی که آن ها را خریداری کردید امکان فروش آن ها را نخواهید داشت.
• در صورتی که بعد از خرید اوراق بخشی از سهام خود را بفروشید و در نتیجه‌ی این معامله، تعداد اوراق شما بیشتر از تعداد سهام شود، در پایان روز معاملاتی اوراق مازاد اعتبار خود را از دست می‌دهد و هزینه‌ای بابت این موضوع به شما برگشت داده نخواهد شد.
• در صورت تمایل به استفاده از اختیار فروش باید در روز سررسید تا قبل از اتمام مهلت تعیین شده توسط شرکت، در خواست خود را از طریق کارگزار اعلام کنید. در صورت عدم درخواست، اوراق شما باطل می‌شود و هیچ هزینه‌ای بابت آن به شما برگشت داده نخواهد شد.
• این اوراق تا قبل از سررسید غیر قابل معامله‌اند.
• در صورتی که در روز سررسید قیمت پایانی سهم، بیشتر یا مساوی قیمت اعمال باشد، به صورت خودکار اوراق اعتبار خود را از دست می‌دهند و نیازی به درخواست خاصی نیست.
• بعد از اعمال اختیار فروش در صورتی که شرکت در پرداخت حقوق مشتری تاخیر کند، بنا به فرمولی که در زمان انتشار اوراق علام شده مبلغی تحت عنوان جریمه توسط سازمان بورس از وی دریافت و به مشتری پرداخت می‌شود.
• در مواردی که حقوق مشتری با تاخیر پرداخت شود، سود روزشمار بر اساس فرمولی که در زمان انتشار اوراق توسط شرکت ارائه شده، به مشتری تعلق می‌گیرد.

برای دسترسی به متن کامل قوانین و ضوابط مربوط به این اوراق و آگاهی از سایر شرایط مثل قوانین مربوط به زمانی که سهم در روز عرضه بسته باشد، افزایش سرمایه یا توزیع سود داشته باشد و … ؛ می‌توانید به دستورالعمل عرضه اوراق اختیار فروش تبعی، مصوب هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار مراجعه کنید. در ادامه متن اطلاعیه‌ی مربوط به اوراق اختیار فروش تبعی بانک صادرات به عنوان یک مثال ذکر شده است.

نکات کلیدی این اطلاعیه موارد زیر هستند:

• شروع فروش اوراق از ۲۲/۰۶/۹۹
• حداکثر اوراق قابل خرید برای هر شخص حقیقی ۵۰۰,۰۰۰ ورقه
• اشخاص حقوقی امکان خرید ندارند
• حداکثر مقدار هر سفارش(ورقه) ۱۰۰,۰۰۰ عدد
• قیمت اعمال ۳۷۵۰ ریال
• دوره معاملاتی از ۲۲/۰۶/۹۹ تا ۲۳/۱۲/۹۹
• سررسید ۲۳/۱۲/۹۹
• شرایط تسویه به دو صورت است: خرید سهم توسط ناشر به قیمت اعمال یا پرداخت مابه التفاوت آخرین قیمت اعمال، اعلامی توسط بورس و قیمت مبنای دارایی پایه در روز سررسید به صورت نقدی(در صورت توافق طرفین)
• معاملات ثانویه ندارد.(بعد از خرید قابل خرید و فروش نخواهد بود)
• این اوراق در بازه معاملاتی طی ساعات معاملاتی عادی بازار قابل خریداری هستند.
• در صورت عدم انجام تعهد توسط شرکت در روز سررسید، علاوه بر مابه التفاوت ذکر شده، شرکت معادل ۲ درصد از قیمت پایانی سهم نیز جریمه خواهد شد.
• در صورتی که شرکت در پرداخت مطالبات(یا خرید سهام؛ بنا به توافق طرفین) تأخیر کند و سهامدار سهام خود را نگهدارد، به ازای هر روز دیرکرد؛ معادل ۲۶% سود روز شمار به ارزش اعمال اوراق اختیار فروش تعلق خواهد گرفت.

لیست شرکت های دارای اوراق اختیار فروش تبعی

در ادامه لیست شرکت هایی که تا تاریخ ۲۷ شهریور ۹۹ برای آن ها اوراق اختیار فروش تبعی منتشر شده است ارائه می شود. در این جدول قیمت پایانی روز ۲۶ شهریور جهت مقایسه با قیمت سررسید و بررسی ارزندگی این اوراق ارائه شده است.

شرکت	نماد	نماد اوراق	تاریخ سررسید	قیمت اعمال در سررسید(ریال)	قیمت پایانی ۲۶ شهریور(ریال)	حداکثر سهمیه هر شخص(ورقه)
گروه دارویی برکت	برکت	هبرکت۹۱۲	۹۹/۱۲/۱۷	۲۲۱۰۰	۱۹۷۱۰	۳۰۰۰۰
گروه پتروشیمی سرمایه گذاری ایرانیان	پترول	هترول۹۱۱	۹۹/۱۱/۱۵	۱۴۷۳۰	۱۳۷۰۰	۵۰۰۰۰
تولید نیروی برق آبادان	آبادا	هاباد۹۱۲	۹۹/۱۲/۱۲	۳۰۱۰۰	۲۶۹۳۰	۲۰۰۰۰
سرمایه‌گذاری‌ صنعت‌ نفت	ونفت	هنفت۹۱۲	۹۹/۱۲/۰۴	۱۵۳۳۰	۱۴۹۳۰	۴۰۰۰۰
بانک ملت	وبملت	هملت۹۱۱	۹۹/۱۱/۲۵	۶۷۷۰	۶۳۵۰	۸۰۰۰۰
سرمایه گذاری توسعه معادن و فلزات	ومعادن	همعاد۹۱۱	۹۹/۱۱/۱۹	۱۹۰۸۰	۱۸۵۵۰	۳۰۰۰۰
گروه مپنا	رمپنا	همپنا۹۱۲	۹۹/۱۲/۱۱	۳۴۸۲۰	۳۲۲۸۰	۱۵۰۰۰
فولاد کاوه جنوب کیش	کاوه	هکاوه۹۱۱	۹۹/۱۱/۱۸	۲۵۴۷۷	۲۴۷۶۰	۲۰۰۰۰
سرمایه گذاری صندوق بازنشستگی	وصندوق	هصند۹۱۱	۹۹/۱۱/۲۹	۱۹۹۲۶	۱۸۸۵۰	۳۰۰۰۰
پتروشیمی شیراز	شیراز	هشیر۹۱۱	۹۹/۱۱/۲۷	۷۳۴۸۰	۷۱۰۹۰	۸۰۰۰
پتروشیمی فناوران	شفن	هشفن۹۱۱	۹۹/۱۱/۲۶	۳۱۸۰۶۰	۳۰۹۲۲۰	۲۰۰۰
خدمات انفورماتیک	رانفور	هرانف۹۱۲	۹۹/۱۲/۰۳	۳۲۱۲۰	۳۱۰۴۰	۲۰۰۰۰
ایران خودرو	خودرو	هخود۹۱۱	۹۹/۱۱/۲۰	۳۶۸۰	۳۵۱۰	۱۵۰۰۰۰
پتروشیمی جم	جم	هجم۹۱۱	۹۹/۱۱/۲۸	۵۰۰۵۰	۴۸۶۹۰	۱۰۰۰۰
بانک پارسیان	وپارس	هپارس۹۱۲	۹۹/۱۲/۱۰	۵۹۲۰	۵۲۹۰	۱۰۰۰۰۰
نفت بهران	شبهرن	هبهرن۹۱۲	۹۹/۱۲/۰۲	۷۴۵۹۰	۷۲۲۶۰	۷۰۰۰
صنایع پتروشیمی خلیج فارس	فارس	هفارس۹۱۲	۹۹/۱۲/۱۳	۲۹۵۰۰	۳۱۵۰۰	۱۰۰۰۰۰
بانک صادارت ایران	وبصادر	هصادر۹۱۲	۹۹/۱۲/۲۳	۳۷۵۰	۴۱۶۰	۵۰۰۰۰۰
سرمایه گذاری غدیر	وغدیر	هغدیر۹۱۲	۹۹/۱۲/۱۶	۱۷۳۸۰	۱۷۷۰۰	۵۰۰۰۰

سخن پایانی

همانطور که مشاهده کردید یکی از ابزارهایی که شرکت ها میتوانند با استفاده از آن به حفظ ارزش سهام خود کمک کنند، اوراق اختیار فروش است. این اوراق با تضمین فروش سهم در یک قیمت عادلانه، عملا علاوه بر سیگنال دادن به بازار در مورد ارزندگی آن سهم، منجر به تضمین سود (یا عدم ضرر) سهامداران فعلی می‌شود و این افراد با پرداخت مبالغی اندک می‌توانند با خیالت راحت به سهامداری در این شرکت‌ها بپردازند. در مقابل شرکت ها هم در صورت افزایش قیمت سهام، با توجه به ابطال این اوراق نیازی به پرداخت هیچ وجهی ندارند و در عمل؛ خود این موضوع منجر به شناسایی درآمد برای آن‌ها خواهد شد که نتیجه نهایی آن، یک معامله برد برد برای شرکت و سهامداران آن است.

اطلاعیه مهم | شرایط نحوه اعمال اوراق اختیار روش تبعی در فرابورس

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از فرابورس، مطابق با ماده ٢٤ دستورالعمل معاملات اوراق اختیار فروش تبعی در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران مصوب 14 شهریور سال 97 اعلام کرد: «اعمال اوراق اختیار فروش تبعی منوط به ارائه درخواست اعمال از سوی دارنده اوراق اختیار فروش تبعی از طریق کارگزار وی یا بورس مربوطه به شرکت سپرده گذاری مرکزی مطابق با زمان بندی فرآیند اعمال و طبق فرمت و رویه اعلامی شرکت سپرده گذاری مرکزی در اطلاعیه عرضه است. در صورت عدم ارائه درخواست از سوی دارنده اوراق در مهلت مقرر، اوراق اختیار فروش تبعی، اِعمال نشده تلقی می شود و عرضه کننده مسئولیتی در خصوص عدم اعمال دارنده اوراق ندارد.»

لذا کارگزاران باید درخواستهای اعمال تجمیع شده مشتریان خود را در قالب یک فایل با فرمت اکسل و از طریق اتوماسیون اداری، در روز سررسید و حداکثر تا ساعت ١٣ به معاونت نظارت بازار شرکت فرابورس ایران ارسال نمایند. قالب فایل اکسل یاد شده به شکل زیر است.

در این خصوص توجه به نکات ذیل ضروری است: فرآیند اعمال و تسویه تعهدات صرفاْ در خصوص اوراق اختیار فروش تبعی دارای اعتبار انجام میگردد.

مطابق با ماده ٢٣ دستورالعمل، چنانچه مجموع تعداد اوراق اختیار فروش تبعی تحت مالکیت هر شخص، در فرآیند عرضه تا سررسید، از مجموع تعداد دارایی پایه تحت مالکیت وی و یا سقف خرید اعلامی در اطلاعیه عرضه برای هر کد در پایان هر روز بیشتر باشد، اوراق اختیار فروش تبعی مازاد، فاقد اعتبار میباشد.

بنابراین چنانچه تعداد درخواست اعمال اعلام شده بیشتر از تعداد اوراق اختیار فروش تبعی معتبر در اختیار باشد، درخواست مازاد فاقد اعتبار خواهد بود و اعمال تا سقف اوراق اختیار فروش تبعی معتبر صورت خواهد گرفت. از سوی دیگر چنانچه تعداد درخواست اعلامی از تعداد اوراق اختیار فروش تبعی معتبر در اختیار، کمتر باشد، اعمال به میزان درخواست اعلام شده قابل انجام خواهد بود. لذا مقتضی است، در اعلام تعداد درخواست مشتریان، کارگزاران محترم موارد فوق را مدنظر قرار دهند.

نوع تسویه با توجه به اطلاعات دریافتی از کارگزاران محترم پس از تجمیع اطلاعات و بررسی برای هر مشتری تعیین میگردد.

ستون نوع تسویه در فایل اکسل ارسالی میتواند شامل دو گزینه باشد: «اول نقدی بعد فیزیکی»یا «فیزیکی». دارنده اوراق تبعی با انتخاب روش «اول نقدی بعد فیزیکی»، موافقت خود را با انجام تسویه نقدی اعلام نموده و در صورتی که عرضهکننده نیز با انجام تسویه نقدی موافقت نموده باشد تسویه به شکل نقدی انجام میشود. در صورت عدم موافقت عرضهکننده با انجام تسویه نقدی، تسویه به شکل فیزیکی انجام خواهد شد. همچنین در صورت درخواست تسویه فیزیکی توسط عرضهکننده، بدون درنظر گرفتن نوع تسویه درخواستی دارنده اوراق اختیار فروش تبعی، تسویه به شکل فیزیکی انجام خواهد شد.

مطابق با ماده ٢٥ دستورالعمل: در صورت ارائه درخواست اعمال طی مهلت مقرر، حسب مورد اقدامات ذیل صورت میگیرد:

در صورت تسویه نقدی: پرداخت مابهالتفاوت آخرین قیمت اعمال اعلامی توسط فرابورس و قیمت مبنای دارایی پایه در سررسید به صورت نقدی، از سوی عرضهکننده به دارنده اوراق اختیار فروش تبعی؛ باید توجه داشت این تسویه تنها در صورتی انجام میشود که قیمت اعمال بالاتر از قیمت مبنای دارایی پایه در سررسید باشد.

در این نوع تسویه، سهام پایه همچنان در کد دارنده اختیار فروش تبعی باقی خواهد ماند و انتقال سهام انجام نمیشود.

در صورت تسویه فیزیکی: انتقال دارایی پایه با آخرین قیمت اعمال اعلامی توسط فرابورس از دارنده اوراق اختیار فروش تبعی به عرضه کننده؛ تسویه به روش فیزیکی در صورت بالاتر بودن قیمت دارایی پایه از قیمت اعمال (در زیان بودن قرارداد) نیز قابل انجام است، لذا موجب زیان دارنده اوراق اختیار فروش تبعی خواهد شد که مقتضی است سرمایهگذاران و کارگزاران محترم در ارسال درخواست خود به این موضوع توجه نمایند.

در صورت عدم ارائه درخواست اعمال از سوی دارنده اوراق و یا عدم ارسال درخواست اعمال مشتریان توسط کارگزار به شرکت فرابورس ایران در مهلت مقرر، اوراق اختیار فروش تبعی اِعمال نشده تلقی میگردد. یادآور میگردد به مکاتباتی که به صورت موردی و جداگانه ارسال شود، ترتیب اثر داده نخواهد شد.

٢ .مطابق با ماده٣١ دسـتورالعمل: درصـورتیکه در سـررسـید، نماد معاملاتی دارایی پایه متوقف باشـد، اعمال اوراق اختیار فروش تبعی به روش زیر صورت میگیرد؛

الف: چنـانچـه تســـویـه تعهـدات بـه صـــورت پرداخـت مـابـهالتفـاوت قیمـت اعمـال و قیمـت مبنـای دارایی پـایـه بـه صـــورت نقـدی از ســـوی عرضــه کننده به دارنده اوراق اختیار فروش تبعی باشــد، تســویه براســاس آخرین قیمت اعمال اعلامی فرابورس و آخرین قیمت مبنای دارایی پایه، انجام میشود .

ب: چنانچه تسـویه تعهدات اوراق اختیار فروش تبعی به صـورت انتقال دارایی پایه به قیمت اعمال از دارنده اوراق اختیار فروش تبعی به عرضهکننده باشد، براساس آخرین قیمت اعمال اعلامی توسط فرابورس، تسویه میشود.

٤ .مطابق با ماده ٣٢ دسـتورالعمل: در صـورتیکه به دلیل توقیف و یا توثیق، امکان نقل و انتقال دارایی پایه در سـررسـید ممکن نباشـد، اوراق اختیار فروش تبعی مربوطه غیرقابل اعمال بوده و مســئولیت این موضــوع برعهده دارنده اوراق اختیار فروش تبعی مطابق با شــرایط مقرر در فرم بیانیه ریسک است.

جرایم عرضه کننده:

٥ .مطابق با ماده ٢٦ دستورالعمل: در صورتی که عرضهکننده تعهدات خود را ایفا نکند، مشمول پرداخت خساراتی به شرح زیر میشود:

الف: برای آن دسته از دارندگان اوراق اختیار فروش تبعی که دارایی پایه اوراق را تا پایان جلسه معاملاتی روز سررسید در کد معاملاتی خود داشتهاند، مبلغی مطابق با خسارات تعیین شده در اطلاعیه عرضه محاسبه شده و به دارنده اوراق اختیار فروش تبعی پرداخت میشود .

ب: به ازای روزهای تقویمی بین زمان سررسید تا زمان ایفای تعهدات عرضهکننده حسب مورد از محل واریز وجه به حساب شرکت سپردهگذاری مرکزی و یا تضامین، خسارتی به صورت روزانه و متناسب با تعداد دارایی پایه موجود در کد مالکیت آن دسته از دارندگان اوراق اختیار فروش تبعی که درخواست اعمال خود را طی مهلت مقرر ارسال کرده و دارایی پایه را در کد مالکیت خود داشته باشند، مطابق با خسارات تعیین شده در اطلاعیه عرضه محاسبه و به آنها پرداخت میشود .

٦ .مطابق با ماده ٢٧ دستورالعمل: در صورتی که کارکرد اوراق اختیار فروش تبعی چیست حداکثر تا پنج روز کاری پس از سررسید، عرضه کننده به طور کامل اقدام به تسویه تعهدات خود نکند، شرکت سپردهگذاری مرکزی موظف است از محل تضامین و وثائق اخذشده نسبت به تسویه با آن دسته از دارندگان اوراق اختیار فروش تبعی که درخواست اعمال خود را طی مهلت مقرر ارسال کرده و دارایی پایه را در کد مالکیت خود داشته باشند، اقدام نماید.

نقش اوراق اختیار فروش تبعی در کنترل نوسان

بر اساس این روش، سهامدار عمده با توجه به شناختی که نسبت به سهم و پتانسیل‌های آن دارد، اوراقی را منتشر می‌کند و کسی که این اوراق را خریداری می ‌کند در تاریخ اعمال در صورتی که قیمت سهم پایین‌ تر از نرخ توافقی باشد زیان او جبران می ‌شود.

اوراق اختیار فروش تبعی که در ایران به عنوان بیمه کردن سهام از آن یاد می‌ شود، در حقیقت، ابزاری است که به‌ وسیله آن نوسانات و زیان سهام بیمه می‌شود.

به گزارش پایگاه خبری بازار سرمایه(سنا)، بر اساس این روش، سهامدار عمده با توجه به شناختی که نسبت به سهم و پتانسیل‌های آن دارد، اوراقی را منتشر می‌کند و کسی که این اوراق را خریداری می ‌کند در تاریخ اعمال در صورتی که قیمت سهم پایین‌ تر از نرخ توافقی باشد زیان او جبران می ‌شود.

نکته با اهمیت این مسئله است که سهامدار عمده تنها شخصیتی است که می ‌تواند از این ابزار استفاده کند، یعنی سهامدار عمده اوراق را می ‌فروشد و کسی که این اوراق را خریداری می‌کند، در صورت پایین‌تر آمدن قیمت سهم، زیان وی جبران می‌شود.

کاهش ریسک سیستماتیک

بنابراین، این اوراق را می‌توان روشی برای به حداقل رساندن ریسک سیستماتیک (Systematic Risk) دانست. ریسک سیستماتیک به عنوان واریانس بازده‌ های مورد انتظار سرمایه گذاری تعریف شده است که به آن ریسک بازار نیز می‌گویند.

یکی از مهم‌ترین دغدغه ‌ها و دل مشغولی ‌های سهامداران در بورس، کسب حداقل بازده مورد انتظار (معادل نرخ سود بدون ریسک اوراق مشارکت) است. با استفاده از این ابزار، اطمینان لازم برای کسب بازده مورد انتظار برای سهامداران محقق می‌شود.

سهامدار می ‌تواند با در اختیار داشتن اوراق اختیار فروش تبعی، ریسک سیستماتیک را به حداقل برساند. به این ترتیب در صورتی که قیمت سهم شرکت در تاریخ مورد توافق تاریخ اعمال، exercise date کمتر از قیمت مورد توافق قیمت اعمال Exercise Price باشد دارنده اوراق اختیار فروش می‌ تواند با دریافت ما به التفاوت قیمت اعمال و قیمت پایانی سهم در بازار عادی منتفع شود.

حق فروش

از نکات حائز اهمیت این اوراق این است که خریداران این اوراق حق فروش آن را تا تاریخ سر رسید نخواهند داشت بنابراین از این لحاظ، این اوراق شبیه اوراق اختیار فروش اروپایی هستند و این اوراق تنها به اشخاصی تعلق می‌گیرد که سهام شرکتی که اوراق اختیار فروش آن منتشر می‌شود را داشته باشند. مثلا: شخصی که سهام شرکت پتروشیمی کرمانشاه را دارد، می‌تواند اوراق اختیار فروش آن‌را خریداری کند.

میزان سهام تملک شده

همچنین خریداران تنها به میزان سهام تملک شده در بورس می ‌توانند اقدام به خرید اوراق اختیار فروش تبعی کنند و خرید بیش از آن تعداد امکان ‌پذیر نبوده و ابطال خواهد شد. بنابراین عرضه کننده اوراق تعهدی نسبت به مازاد خریداری شده نخواهد داشت. افزون بر این، این ابزار مالی جدید سبب می‌شود تا با توجه به حذف ریسک در بازار سرمایه، سرمایه گذاران به‌ جای سرمایه‌ گذاری در بازار پول به دنبال کسب سود بیشتر در بازار سرمایه باشند.

زیرا علاوه بر اینکه کارکرد اوراق اختیار فروش تبعی چیست سهامداران عمده در هنگام تعیین نرخ سهام در تاریخ اعمال می‌ تواند درصد بیشتری را نسبت به نرخ اوراق مشارکت اعلام کنند (مثلا به جای ۲۰ درصد نرخ اوراق مشارکت، ۲۵ یا ۳۰ درصد در نظر بگیرند) می ‌تواند با توجه به تعیین فواصل زمانی واگذاری اوراق اختیار فروش از سوی سهامدار عمده، نسبت به اوراق مشارکت که حداقل یکساله است سود و منفعت بیشتری را نصیب سهامدار کند.

بنگرید:

با عضویت در پورتال جامع تخصصی مالی و حسابداری تیم متفکران نوین مالی، یاد بگیرید و یاد بدهید(کلیک کنید)

هدف ما در دسترس قرار دادن اخبار کاربردی می باشد؛ سایر خبرهای مرتبط با این حوزه را در اختیار شما می گذاریم

نوسانات مقطعی

در کل می‌ توان انتظار داشت که سهامداران با توجه به حداقل سود مورد انتظاری که در آینده نصیبشان خواهد شد، از نوسانات مقطعی بازار سرمایه، هراسی نداشته و با کاهش قیمت سهامشان از بازار خارج نمی شوند. اما آنچه در این جا حائز اهمیت است این است که در تاریخ اعمال (‌Exercise Date) چه اتفاقاتی می‌تواند رخ دهد:

الف) فرض کنیم ارزش روز سهام (Market Price) در تاریخ اعمال بیشتر از قیمت اعمال (Exercise Price) باشد. در این حالت طبیعی است که سهامداران از «حق» خود استفاده نکرده و می‌توانند سهامشان را در بازار به فروش برسانند.

ب) قیمت بازار سهام در تاریخ اعمال بیشتر از قیمت اعمال باشد. اما این تفاوت بسیار کم بوده یا معادل ارزش روز آن سهم باشد.

در این چنین حالتی به احتمال بسیار زیاد سهم با عرضه سنگین سهام چه توسط آنهایی که برگه اختیار فروش را در اختیار دارند و چه سایر سهامداران مواجه خواهد شد، زیرا همگان بر اتمام تاریخ اختیار فروش آگاهی دارند. این وضعیت زمانی بدتر خواهد شد که سهامدار عمده بخواهد از طریق واگذاری سهم، زیان سهامدار را جبران کند (اوراق را باز خرید کند)

ج) حالت سوم مربوط به زمانی است که بنا به هر دلیلی ارزش روز سهام از ارزش اعمال سهم کمتر باشد.

صف‌های فروش طولانی

در این چنین شرایطی به ‌خوبی معلوم است که صف ‌های فروش طولانی بر روی آن سهم ایجاد خواهد شد، و طبیعی است که سهامدار عمده نیز بخواهد از طریق واگذاری سهام و نه پرداخت نقدی مابه التفاوت یا پرداخت ارزش سهم (به نرخ اعمال) در سررسید اوراق اختیار فروش با خریداران این اوراق تسویه حساب کند.

ناگفته، پیداست که بر حجم صف‌ های فروش افزوده خواهد شد و سهامداری که تا چند روز پیش خودش را برنده تصور می‌کرد، با در اختیار گرفتن تعداد سهام بیشتر و با تداوم روزهایی که سهام شرکت مورد مثال مورد عرضه سنگین قرار می‌ گیرد و همانند فردی که گلوله ای برفی در دست دارد و شاهد آب شدن این گلوله برفی است، شاهد از دست دادن سود انتظاریش خواهد بود.

انتخاب هوشمندانه

بنابراین باید، سهامداران در زمینه خرید این اوراق بسیار هوشمندانه عمل کرده و عملکرد مالی شرکتی که اوراق اختیار فروش آن را خریداری می‌کنند را بررسی کنند، شاید شرایط به گونه‌ ای باشد که سهامدار و خریدار این اوراق ترجیح دهند حداقل زیان (معادل ارزش اوراق اختیار فروش) را پذیرفته و سهام شرکت رافروخته و از آن شرکت خارج شوند. بنابراین صرف عرضه اوراق اختیار فروش نمی‌تواند تضمینی برکسب سود مورد انتظار باشد.

اوراق تبعی و مزیت انتشار آن چیست؟

انتشار این اوراق نسبت به سایر روش‌های تامین مالی سریعتر انجام خواهد شد و هزینه انتشار با توجه به کمتر بودن تعداد ارکان نسبت به سایر روش‌های تامین مالی بسیار پایین است.

به گزارش مردم سالاری آنلاین،در برنامه شمارش معکوس همراه با وحید مطهری‌نیا سرپرست مدیریت عملیات بازار ابزارهای مالی نوین شرکت بورس به بررسی اوراق تبعی در مبحث تامین مالی پرداختیم.
در ابتدا عرفان هودی مدیر عملیات شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه توضیحات مختصری درباره آخرین تامین مالی‌های صورت گرفته در بازار سرمایه طی هفته اخیر دادند و به توضیح اوراق تامین مالی و ارکان مهم آن پرداختند. مطهری‌نیا در سخنان خود جوانب مختلف این روش تامین مالی در بازار سرمایه را ارائه دادند و درباره مزایای آن برای عرضه‌کننده و خریداران این اوراق نوع صحبت کردند.
وی در این رابطه به مسیر انتشار اوراق، مباحث وثیقه‌گذای عرضه‌کنندگان، مدت‌زمان شروع پروسه تا زمان انتشار اوراق، نحوه نظارت بر آن‌ها به منظور پیشگیری ریسک‌ها و… پرداختند.
تعریف اوراق تبعی و انواع آن
نوع خاصی از اختیار فروش است که بر اساس آن، حق فروش تعداد مشخصی از یک دارایی (سهام) پایه در یک تاریخ مشخص (تاریخ سررسید) و با یک قیمت فروش معین (قیمت اعمال) به خریدار آن داده می شود. این اوراق وابسته به سهام پایه است و بدون وجود سهام پایه ارزشی ندارد.
مطهری‌نیا در معرفی سازوکار انتشار اوراق تبعی در ابتدا اشاره‌ای به تبعی بیمه سهام (یا حمایت از سهام) داشت؛ هدف از انتشار این نوع ایجاد اطمینان در سهامداران و بیمه نمودن سهام ایشان است. خریدار، سهام پایه را از قبل در اختیار داشته یا از بازار خرید می‌کند و از یک سو اطمینان از مصون ماندن آن در نوسانات منفی بازار ایجاد شده و از سوی دیگر برای بازار خرد تقاضا ایجاد می‌کند.
در ادامه تبعی تامین مالی معرفی شد. هدف از انتشار تامین مالی کوتاه مدت یا میان مدت جهت استفاده در اهداف مختلف است و عرضه‌کننده اوراق تبعی و سهام پایه را به طور همزمان می‌فروشد. تامین مالی عرضه‌کننده از محل فروش سهام پایه انجام می‌شود و خریدار باید سهام پایه را به شکل معامله بلوک از عرضه‌کننده خریداری نماید.
نرخ تامین مالی یا سود خریدار فاصله بین قیمت عرضه و قیمت اعمال نرخ سود تامین مالی است. جهت طراحی فرایند تامین مالی با نرخ مشخص برای هر دو طرف معامله، نیاز است خریدار سهام پایه از امکان فروش سهم اطمینان داشته باشد و عرضه‌کننده نیز از امکان خرید سهام پایه مطمئن باشد. به منظور تضمین بازگشت سهام پایه به عرضه‌کننده، خریدار باید اختیار خرید تبعی به عرضه‌کننده واگذار نماید. ابتدا سررسید اختیار فروش و سپس سررسید اختیار خرید تبعی تعیین می‌شود.
نحوه استفاده از اوراق تبعی در تامین مالی
سرپرست مدیریت عملیات بازار ابزارهای مالی نوین شرکت بورس جزئیات نحوه تامین مالی از انتشار اوراق تبعی را تبیین کرد: ارکان اوراق تبعی شامل عرضه کننده یعنی هر شخصی که سهامی را به شکل راکد در پرتفو نگهداری می‌نماید و قصد فروش آن را ندارد،‌ شرکت کارگزاری که عرضه‌کننده از طریق آن اقدام به انتشار و تسویه اوراق می‌نماید و کمیته انتشار اوراق تبعی که تصمیم‌گیری در خصوص انتشار و مدیریت ریسک اوراق را برعهده دارد. این نکته قابل ذکر است که انتشار اوراق تبعی به سایر ارکان شامل مشاور، حسابرس، امین، ضامن، بازارگردان و… نیازی ندارد و همین موضوع هزینه انتشار را کاهش خواهد داد.
او در رابطه با مدیریت ریسک اوراق تبعی نکاتی را مطرح کردند: عرضه‌کننده اوراق تبعی به واسطه فروش اوراق، متعهد است که در صورت اعمال اختیار فروش سهم پایه را خریداری نماید. تضمین تعهد عرضه‌کننده از طریق توثیق پرتفویی از سهام نزد شرکت سپرده‌گذاری انجام خواهد شد.
دارنده اوراق اختیار فروش تبعی به واسطه واگذاری اوراق اختیار خرید تبعی، متعهد است در صورت اعمال اختیار خرید تبعی، سهم پایه را به فروش برساند.
فرایند انتشار اوراق تبعی
مطهری نیا در توضیح مراحل انتشار اوراق عنوان کرد: در مرحله اول فرم‌های درخواست انتشار و تعهد تسویه تکمیل و ارسال شده و گزارش توجیهی انتشار (تامین مالی) تکمیل و ارسال شده و در ادامه تاییده کفایت سرمایه از مدیریت نظارت بر نهادهای مالی سازمان (تامین مالی) کسب و توسط عرضه کننده برای شرکت بورس ارسال می‌شود.
پس از تکمیل پرونده توسط عرضه کننده کمیته انتشار تبعی با حضور عرضه‌کننده و تصمیم‌گیری کمیته درباره ارائه مجوز انتشار برگزار خواهد شد و در ادامه توثیق وثایق تعیین شده نزد شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار توسط عرضه‌کننده انجام و اوراق منتشر می‌شود.
او شرایط قابل قبول برای پذیرش انتشار در کمیته انتشار جهت مدیریت ریسک اوراق را تشریح کرد. عرضه‌کننده باید منابع مالی کافی جهت تسویه اوراق در سررسید پیش‌بینی نماید، مقدار وثیقه به میزان ۱۰۰ درصد تعهد با درنظر گرفتن حداقل قیمت یکسال اخیر برای وثیقه است و وثایق باید متنوع باشد (با توجه به حجم انتشار).
مزیت انتشار اوراق تبعی چیست؟
وحید مطهری‌نیا سرپرست مدیریت عملیات بازار ابزارهای مالی نوین شرکت بورس در رابطه با مزیت‌های تامین مالی از طریق انتشار اوراق تبعی عنوان کرد: انتشار این اوراق نسبت به سایر روش‌های تامین مالی سریعتر انجام خواهد شد و هزینه انتشار با توجه به کمتر بودن تعداد ارکان نسبت به سایر روش‌های تامین مالی بسیار پایین است.
و تاکید کرد: این روش به دلیل مدیریت ریسک انجام شده و قوانین مصوب در حوزه نصاب فعالیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری درآمد ثابت مورد استقبال این صندوق‌هاست.
منبع:فردای اقتصاد

پیش بینی اثر چهار تصمیم کارکرد اوراق اختیار فروش تبعی چیست کارکرد اوراق اختیار فروش تبعی چیست بر بورس | اتفاق جدیدی در انتظار سهامداران است؟

1399/11/19

شورای عالی بورس در چهار تصمیم خود چه هدفی را دنبال می کند؟ مواجهه با این تصمیم ها چگونه بوده است؟ در این گزارش اثر تصمیم ها بر بورس بررسی شده است.

به گزارش فراسرمایه ، شورای عالی بورس در جلسه دیشب خود تصمیم گرفته که از روز شنبه 25 بهمن (هفته بعد) چهار تصمیم جدید را به اجرا بگذارد. بر مبنای صحبت‌های محمدعلی دهقان دهنوی، رئیس جدید سازمان بورس و اوراق بهادار در 4 موضوع «محدوده دامنه نوسان قیمت سهم»، «حجم مبنای معاملاتی»، «انتشار اوراق تبعی» و «اهرم اعتبار خرید کارگزاران بورس» دستورات جدیدی اخذ شد که براساس آن:

1. دامنه نوسان خرید و فروش سهام منفی 2 درصد و مثبت ۶ درصد می‌شود.
2. تغییرات حجم مبنا در اختیارات سازمان بورس قرار گرفت تا متناسب با شرایط بازار، تغییراتی اعمال شود.
3. به سازمان بورس و اوراق بهادار اختیار داده شد، انتشار اوراق اختیار فروش تبعی به ناشران و سهام داران عمده الزام شود.
4. اعتبار خرید کارگزاری‌ها به ۶۰ درصد تغییر پیدا می‌کند.

البته دهقان دهنوی روز قبل‌تر هم از تصویب هشت بند هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار به منظور روان‌سازی و تعدیل معاملات در بازار سرمایه خبر داده بود. برخی از فعالان بورسی هم فارغ از ماهیت تصمیم‌ها گفته‌اند این تصمیم‌های چهارگانه جزو اختیارات هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار است و نیازی به مصوبه شورای عالی بورس ندارد.

اکنون اما پرسش اینجاست که تصمیمات فعلی شورای عالی بورس چقدر می‌تواند در مختصات کنونی بازار هیجان‌زده سهام تاثیرگذار باشد. این تصمیمات در همان ساعت ابتدایی موجی از نظرات مثبت و منفی اهالی بازار سرمایه را به دنبال داشت.

آثار منفی 4 تصمیم شورای عالی بورس

مخالفان تصمیمات مزبور، بیش‌تر از جنس اقتصاددانان بودند زیرا که تصمیمات اینچنینی توسط سیاست‌گذار را از جنس مداخلات دستوری در راستای خودداری از ریزش بیش‌تر قیمت سهام و نیت به ظاهر خیرخواهانه سیاست‌گذار برای جلوگیری از متضرر شدن سهامداران تلقی می‌کنند. از دید اقتصاددانان این رفتار بیش‌تر به جای اینکه منطقی و طبیعی به نظر آید، در راستای تامین آرزو و امیال سیاست‌گذار است و با بازی گرفتن اعتبار سیاست‌گذار، به نوعی می‌تواند حتی اثرات منفی در بلندمدت بر بازار بگذارد.

توصیه برخی اقتصاددانان این است که به جای این صدا خفه کن ها و مسکن موقت بازار را بهتر است به حال خود واگذاشت و از دستور به کناری نهاد تا خودکار به شرایط تعادل برسد زیرا که رفتار بازار خود تابعی آمیخته از هیجان و منطق خواهد بود. از دید این گروه از اقتصاددانان چنین تصمیم هایی عملا فقط مسیر رسیدن به تعادل را فرسایشی می‌کند. زیرا در این حالت به دنبال آن هستند به صورت دستوری به کسانی که در صف خرید قرار می گیرند ۳ برابر کسانی که در موقع نزول در صف فروش هستند سود می کنند پاداش دهند.

برای نمونه علی سعدوندی اقتصاددان می گوید: بازی با دامنه نوسان و حجم مبنا راهکار درستی نیست زیرا اگر فقط چهار هفته شاخص کف منفی دو درصدی را بزند به 800 هزار می رسد و اگر حجم مبنا کاهش یابد نقد شوندگی بازار به محاق می رود.

استقبال از چهار فرمان بورسی

موافقان تصمیم اما بیش‌تر از جنس فعالان بازار سرمایه هستند که تصمیمات از این دست را با توجه به هیجان‌زدگی مفرط بازار، مثبت ارزیابی می‌کنند و معتقدند در شرایط کنونی سیاست‌گذار به بازار بی‌تفاوت نیست و باید از این تصمیمات حمایت کرد. از دید برخی از فعالان بازار سرمایه این تصمیمات به نفع بازارگردان‌ها و بازیگران بزرگ (همان حقوقی‌هایی که می‌توانند روند بازار را تغییر دهند) اخذ شده و می‌تواند دامنه اثر مثبتی را در بازار سهام به دنبال داشته باشد.

نوش دارویی که دیر رسید

البته هستند کسانی که نظرات بینابینی دارند و معتقدند بسته به نوع رفتار روزهای آینده بازار، این تصمیمات می‌تواند اثرات متفاوتی داشته باشد برخی که با آن موافق هستند اما در حکم نوش دارویی می دانند که دیر رسیده و برخی که می گویند اگر حمایت حقوقی ها را نداشته باشد به کار نمی آید از دید این گروه بهتر است در این خصوص به انتظار روزهای آینده نشست.

برای نگاه موشکافانه هر سه آرا، بهتر است به طور جداگانه هر 4 تصمیم شورای عالی بورس را مورد بررسی دقیق قرار داد:

اثر تصمیم جدید درباره دامنه نوسان

بر مبنای تصمیم جدید، دامنه نوسان خرید و فروش سهام منفی 2 درصد و مثبت ۶ درصد می‌شود. برای فهم میزان دامنه اثر تصمیم مزبور ابتدا بهتر است بدانیم دامنه نوسان چیست و چه مکانیزمی دارد؟

دامنه نوسان در ساده‌ترین معنا بیشترین تغییرات مُجاز قیمت برای سهم هر شرکتی در بازار سهام (بورس و فرابورس) در طول یک روز معاملاتی است. در حال حاضر دامنه نوسان شرکت‌های پذیرفته شده در بورس و بازار الف فرابورس مثبت یا منفی 5 درصد نسبت به قیمت پایانی روز قبل هر سهم است؛ این بدین معناست که به طور مثال اگر قیمت پایانی سهمی امروز ۱۰۰۰ تومان باشد، قیمت مُجاز برای معاملات فردای این سهم در بازه ۹۵۰ تا ۱۰۵۰ تومان است. البته دامنه نوسان در بازار ب فرابورس ۱۰ درصد و در بازار ج فرابورس دامنه نوسان آزاد است؛ یعنی محدودیتی برای معاملات وجود ندارد.

همچنین دامنه نوسان حق تقدم هر سهام ۲ برابر دامنه نوسان سهام عادی آن است. پس دامنه نوسان حق تقدم شرکت‌های بورسی و بازار الف فرابورس مثبت و منفی ۱۰ درصد و شرکت‌های بازار ب مثبت و منفی ۲۰ درصد است. البته این نکته را فراموش نکنیم که دامنه نوسان در بازارهای جهانی مانند فارکس وجود ندارد. در چهار موقعیت زمانی هم مکانیزم دامنه نوسان اعمال نمی‌شود:

1. بعد از مجمع عادی سالانه شرکت‌ها، برای تقسیم سود سهم دامنه نوسان وجود ندارد؛ به اصطلاح قیمت سهم آن می‌تواند بیش از دامنه تعیین شده افزایش یا کاهش داشته باشد.
2. بعد از برگزاری مجمع فوق العاده برای افزایش یا کاهش سرمایه نیز نمادسهم بدون دامنه نوسان بازگشایی می‌شود.
3. زمانی که شرکتی سود هر سهم یا EPS خود را بیش از ۲۰ درصد تعدیل مثبت یا منفی دهد، نیز سهم بدون دامنه نوسان خواهد بود.
4. بازار ج فرابورس که هیچ وقت دامنه نوسان ندارد و می‌تواند در هر قیمتی بالا یا پایین برود. (اگر چه این بازار به دلیل نداشتن دامنه نوسان از هیجان بالایی برای ریسک‌پذیران روبه‌روست اما به همه سهامداران توصیه می‌شود بدون اطلاعات کافی هیچ وقت در بازار ج فرابورس سرمایه گذاری نکنند!)

سیاست‌گذاران و ناظران در بازار سهام مدعی‌اند چون دانش مالی در میان بورس‌بازان پایین است، هدف از اعمال دامنه نوسان، جلوگیری از آشفتگی قیمت‌ها و حساسیت‌ بازار سهام به شایعات و هیجانات است. به عبارت بسیار ساده‌تر آنان ادعای آن را دارند که با این راهکار می‌خواهند جلوی زیان افراد مبتدی و کم تجربه در بورس را بگیرند اما آیا در عمل این اتفاق رُخداده است؟

حالا اما بسیاری در همان نگاه نخست معتقدند معلوم نیست بورس با چه مطالعات کارشناسی مبنای منفی 2 و مثبت 6 را درنظر گرفته است. برخی از فعالان بازار سرمایه معتقدند با اعمال دامنه نوسان جدید، نوسان‌گیری کم ریسک‌تر می‌شود و بورس‌بازان بدون ترس در صف فروش قرار می‌گیرند. در واقع برخی با عجیب و غریب خواندن این تصمیم یک صف خرید را برابر با سه روز پشت سر هم صف فروش می‌دانند که در نهایت بورس‌باز سربه‌سر می‌شود! برخی دیگر هم این تصمیم را از جنس دستکاری می‌دانند که از هیجان موقت فروش می‌کاهد اما تاکید دارند بازار با این تصمیم نمی‌تواند در ادامه درست کار کند. جدی‌ترین ایراد برخی اقتصاددانان اشاره به بحث دامنه نوسان غیرمتقارن است که اصولاً سیاست‌گذار قصد دارد به صورت دستوری، نرخ دامنه نوسان را بالا ببرد و این در حالی است که این مسئله روی اعتبار سیاستگذار تاثیر می‌گذارد و باعث بی‌اعتمادی می‌شود.

در واقع سیاست‌گذار کار منطقی انجام نمی‌دهد و بیش‌تر در پی تامین امیال و آرزوی خود است که با این رویکرد، می‌تواند اثر منفی داشته باشد. موافقان اما می‌گویند بهتر است این تصمیمات را در شرایط فعلی هیجان‌زدگی مفرط بازار سنجید و از آن حمایت کرد، چرا که بازار می‌تواند به لحاظ روانی خود را بازیابی کند. در مجموع به نظر می‌رسد این نوع رویکرد در تعدیل دامنه نوسان فرسایشی باشد و بهتر است سیاست‌گذار راهکارهای خود را در تابعی از اصلاحات ساختاری تعریف کند تا بازار بتواند بهتر به سمت کارآیی سوق یابد.

اثر تصمیم جدید درباره حجم مبنا

بر مبنای تصمیم دیگر، تغییرات حجم مبنا در اختیارات سازمان بورس قرار می‌گیرد تا متناسب با شرایط بازار، تغییرات اعمال شود. حجم مبنا به چه معناست و چه کارکردی دارد، تغییرات در حجم مبنا چقدر می‌تواند بورس را تحت تاثیر قرار دهد؟

حجم مبنا در معنای حداقل تعداد سهمی است که باید مورد معامله قرار گیرد تا سهم در دامنه نوسان کامل قیمتی افزایش یا کاهش یابد. به عبارت ساده‌تر آن تعداد از اوراق بهادار که باید در هر روز مورد دادوستد قرار گیرد تا تمام درصد تغییرات مُجاز در آن روز در تعیین قیمت روز بعد لحاظ شود. تعداد حجم مبنای هر سهم، براساس قیمت پایانی سهم (قیمتی که براساس میانگین وزنی معاملات هر نماد در یک روز به دست می‌آید) در آخرین روز معاملاتی هر هفته محاسبه و از نخستین روز معاملاتی هفته بعد اعمال می‌شود.

فرمول حجم مبنا از سال 1382 تاکنون بسیار تغییر کرده، اما براساس اعلام بورس اوراق بهادار، از تاریخ ۱۲ اسفند ۹۸، حجم مبنای همه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران براساس فرمول قبلی (ماده واحده مصوب ۲۸ بهمن ۱۳۹۳ هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار) ۴ در ۱۰ هزار سهام شرکت است، به شرطی که حداقل ارزش مبنا برای تمامی شرکت‌ها برابر با 5 میلیارد تومان و حداکثر ارزش مبنا برای شرکت‌های با سرمایه 2 هزار میلیارد تومان و بالاتر، 12 میلیارد تومان و برای شرکت‌های با سرمایه کمتر از 2 هزار میلیارد تومان، 10 میلیارد تومان تعیین باشد.

سیاست‌گذار هدف از اعمال حجم داینامیک مبنا را این می‌داند که نوسان قیمت سهم در نتیجه خرید و فروش تعداد مشخصی از سهام شرکت باشد و مانع از ایجاد قیمت‌های غیرواقعی و کاذب باشد. از دید سیاست‌گذار کارکرد تغییر قانون حجم مبنا، به نوعی پیمودن و توزیع روند رشد با وضعیت ورود نقدینگی در بازار است. اگر چه پیش‌تر عنوان می‌شد که قانون پارسال حجم مبنا از سرعت رشد بازار می‌کاهد اما اکنون فعالان بازار سرمایه آن را مهم تلقی می‌کنند و کاهش احتمالی آن را در راستای افزایش سرعت رشد بازار کارکرد اوراق اختیار فروش تبعی چیست با کاهش هزینه کمتر برای بازارگردان‌ها در راستای افزایش قیمت سهم تلقی می‌کنند.

از دید موافقان، تصمیم منطعف شدن حجم مبنا در بازار فرابورس، به نفع بازیگران خواهد بود و برای پول‌های بزرگ در بازار می‌تواند سیگنال حمایتی به دنبال داشته باشد. مخالفان اما معتقدند این تصمیم جدید بورس تنها صف‌های فروش را به روزهای آتی و بعد موکول می‌کند و در عمل وضعیت کنونی برگشت‌پذیر خواهد بود. مخالفان بحث حمایت از تصمیمات جدید و بازیابی روانی بازار را بیش‌تر در چارچوب خوش‌بینی برخی از فعالان بازار سرمایه ارزیابی می‌کنند. در مجموع برخی این تصمیم را به دلیل ترس فعلی بازار مثبت تلقی می‌کنند و از آن به عنوان گام روبه جلو برای اصلاحات بنیادی یاد می‌کنند.

اثر تصمیم جدید درباره اوراق اختیار فروش تبعی

در تصمیم دیگر دیشب به سازمان بورس و اوراق بهادار اختیار داده شد انتشار اوراق اختیار فروش تبعی به ناشران و سهام داران عمده الزام شود. اوراق اختیار فروش تبعی چیست و چه اهمیتی برای بازار دارد.

اوراق اختیار فروش تبعی که از آن با عنوان بیمه‌کردن سهام یاد می‌کنند، یکی از ابزارهای مالی در چارچوب پوشش ریسک است که به واسطه آن به نوعی سهامداران در برابر زیان سهام بیمه می‌شوند. سهام دار با در اختیار داشتن اوراق اختیار فروش تبعی، می‌تواند ریسک سیستماتیک را به حداقل برساند؛ بدین معنا، در صورتی که قیمت سهم شرکتی در تاریخ مورد توافق تاریخ اعمال، کمتر از قیمت مورد توافق قیمت اعمال باشد، دارنده اوراق اختیار فروش می‌تواند با دریافت مابه‌التفاوت قیمت اعمال و قیمت پایانی سهم در بازار عادی منتفع شود. این اوراق اما چهار ویژگی و یک نکته مهم دارند:

1. خریداران این اوراق حق فروش آن را تا تاریخ سر رسید ندارند.
2. این اوراق تنها کارکرد اوراق اختیار فروش تبعی چیست به کسی تعلق می‌گیرد که سهام شرکت مزبور را داشته باشد.
3. خریداران تنها به میزان سهام تملک شده در بورس می‌توانند اوراق اختیار فروش تبعی بخرند.
4. با این اوراق سرمایه‌گذاران به دنبال کسب سود بیشتر دربازار سرمایه هستند.

در کنار این ویژگی‌ها و مزایا، نکته مهم اینجاست که اوراق اختیار فروش تبعی در بازار ثانویه معامله نمی‌شوند.

در بیشتر نظرات مربوط به اهالی بازار سرمایه و اقتصاددانان اختیار و بهره‌گیری از ابزارهای مالی متنوع در راستای تعمیق بخشی به بازار سرمایه مثبت ارزیابی شده اما پاشنه آشیل این تصمیمات بحث الزام و دستوری کردن آن است که به نظر می‌رسد می‌تواند کارکرد مثبت این تصمیم را خنثی کند. هر چند که اوراق اختیار فروش تبعی در ایران معایبی هم دارد، اما در راستای تنوع بخشی به ابزارهای مالی پوشش بخشی از ریسک سرمایه‌گذاران می‌تواند مثبت ارزیابی شود اما این سیاست بهتر است در مختصات هماهنگ شده با سیاست‌های درست و منطقی و غیر مداخلانه در راستای تعمیق بخشی به بازار صورت گیرد.

اثر اهرم اعتبار خرید کارگزاران بورس

براساس تصمیم بورس، ضریب تعدیل سهام و حق تقدم آن در معاملات اعتباری از ۴۵ درصد به ۶۰ درصد افزایش می‌یابد. اعتبار معاملاتی چیست و چه کارکرد و اثری بر بورس دارد؟

دریافت اعتبار معاملاتی در بورس یکی از خدمات جذاب برای سرمایه‌گذاران است؛ با این شیوه سرمایه‌گذاران علاوه بر سرمایه‌ای که در اختیار دارند، می‌توانند میزان دیگری نیز سرمایه را در قالب اعتبار معاملاتی از کارگزار خود قرض بگیرند و معاملات پُرحجم‌تری انجام دهند. طبق قوانین سازمان بورس و اوراق بهادار، کارگزاری‌ها برای ارائه اعتبار به مشتریان‌شان باید دستورالعمل خرید اعتباری اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران را رعایت کنند. البته کارگزاری‌ها در عین پیروی از این دستورالعمل، آزادانه می‌توانند شرایط اعطای اعتبار را طبق سیاست‌های خودشان به پیش ببرند.

با تاکید به این مطلب که کارگزاران بورس در بازار سرمایه سیاست‌های مختلفی را در ارائه بسته‌های اعتباری به مشتریان خود در پیش می‌گیرند، بسیاری از فعالان بورس تصمیم جدید را از یک جنبه مهم، و روندساز تلقی می‌کنند و آن این است که بازیگران بزرگ بورس می‌توانند اعتبار بیش‌تری بگیرند و اقدام به معاملات با حجم بیش‌تری کنند. همین مسئله می‌تواند در رونق معاملات و سود بیش‌تر در زمان کمتر هم اثرگذار باشد.

از این نگاه سیاست ناظر بازار مثبت و در راستای حمایت از بازیگران بزرگ خواهد بود. اما مخالفان ارزیابی خود را در چارچوب مداخلات بی‌مورد سیاست‌گذار مطرح می‌کنند که با تجربه تغییر مداوم در یک سال گذشته به نظر می‌رسد اعتبار سیاست‌گذار به بازی گرفته می‌شود. در سوی دیگر اما برخی هم با این بحث که چشم‌انداز بازار منفی است، معتقدند افزایش اعتبار خرید کارگزاران بورس اگر چه نمی‌توان بی‌اثر اما حداقل، کم‌اثر خواهد بود.

ریسک حاصل از اثر عوامل کلی بازار که به‌طور هم‌زمان بر قیمت اوراق بهادار موجود در بازار مالی تأثیر می‌گذارد. عواملی همچون تحولات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی همانند تغییرات نرخ ارز، چرخه‌های تجاری، تورم، سیاست‌های پولی و مالی دولت‌ها باعث ایجاد ریسک سیستماتیک در سیستم‌های مالی و اقتصادی می‌شود.