حقوق صاحبان سهام در انواع ترازنامه

آشنایی کامل با ترازنامه ی شرکت ها

ترازنامه که اخیرا با نام صورت وضعیت مالی شناخته می‌شود، یکی از گزارش‌های صورت‌های مالی یک شرکت است که در آن وضعیت بدهی‌ها و دارایی‌های شرکت و تفاوت مقدار این دو گزارش می‌شود.

همانطور که گفته شد، در گذشته، این گزارش به اسم ترازنامه در صورت های مالی آورده می‌شد ولی به تازگی، اسم آن به صورت وضعیت مالی تغییر پیدا کرده است. تفاوت حالت جدید حقوق صاحبان سهام در انواع ترازنامه و قدیم این گزارش در نحوه نوشتن و جدول‌بندی آن است و هیچ تفاوت دیگری باهم ندارند.

بخش های مختلف ترازنامه

• دارایی‌های شرکت
• بدهی‌های شرکت
• حقوق مالکانه

در گذشته ترازنامه به شکل زیر طراحی می‌شد که در سمت راست ترازنامه، دارایی‌های شرکت و در سمت چپ ترازنامه، بدهی‌ها و حقوق مالکانه نوشته می‌شد. اخیرا، در صورت وضعیت مالی، همه این‌ها زیر هم و در یک جدول نوشته می‌شوند. ولی تفسیر تیترهای موجود در این گزارش حقوق صاحبان سهام در انواع ترازنامه با گذشته نفاوتی ندارد. در تصاویر زیر می‌توانید نمونه‌ای از ترازنامه و صورت وضعیت مالی را مشاهده نمایید.

همانطور که مشاهده می‌کنید، این دو گزارش یکسان هستند و فقط نحوه نمایش اطلاعات باهم متفاوت است.

یکی دیگر از تفاوت‌های صورت وضعیت مالی و ترازنامه این است که در ترازنامه هرچه یک مورد بالاتر نوشته شود، نقدشوندگی بیشتری دارد و در صورت وضعیت مالی این مسأله برعکس است، یعنی هرچه یک مورد پایین‌تر نوشته شود، حقوق صاحبان سهام در انواع ترازنامه به معنی نقد شوندگی بالای آن است. در عکس زیر مشخص است که نحوه لیست بندی اطلاعات در ترازنامه و صورت وضعیت مالی برعکس هم می‌باشد.

در این مقاله وقتی از ترازنامه صحبت می‌کنیم، منظورمان هر دو گزارش است. اکنون که تفاوت‌های جزئی این دو را بررسی کرده‌ایم، وقت آن رسیده است تا بخش‌های مختلف ترازنامه را توضیح دهیم.

انواع دارایی ها در ترازنامه چیست؟

دارایی‌ها را می‌توان از نگاه‌های مختلف دسته بندی کرد. دارایی‌ها در ترازنامه بر اساس میزان نقدشوندگی، به دو دسته تقسیم بندی می‌شوند:

• دارایی های جاری
• داریی های غیر جاری

دارایی‌های جاری ترازنامه

به شکلی از دارایی گفته می‌شود که نقدشوندگی بالایی دارد. این دارایی‌ها در ترازنامه به ترتیب، از نقد شوندگی بیشتر به کمتر شامل موارد زیر است:

• موجودی نقد
• سرمایه گذاری کوتاه مدت
• دریافتنی‌های تجاری و سایر دریافتنی‌ها
• موجودی مواد و کالا
• سفارشات و پیش پرداخت‌ها

از بین موارد بالا، موجودی نقد شرکت، پولی است که در حساب بانکی شرکت سپرده گذاری شده است و بالاترین نقد شوندگی را دارد.

سرمایه گذاری کوتاه مدت شرکت، می‌تواند در سهام یا اوراق بهادار دیگر یا موارد این‌چنینی باشد که با وجودی که این موارد، نقد شوندگی بالایی دارند، اما میزان نقدشوندگی این مورد از موجودی نقد حساب بانکی شرکت، کمتر است.

دریافتنی‌های تجاری و سایر دریافتنی‌ها هم به زبان ساده نشان دهنده طلب‌های شرکت از بدهکارانش است. در واقع، شرکت‌ها مواد اولیه خود را به شکل نقد نمی‌خرند و محصولات خود را هم به صورت نقدی نمی‌فروشند و معمولا بیشتر این معاملات به شکل اعتباری (مثل پرداخت چک) انجام می‌شود. دریافتنی‌های تجاری به طلب‌های شرکت گفته می‌شود که حاصل از فروش محصولاتش به صورت اعتباری به مشتریان است و سایر دریافتنی‌ها، طلب‌های دیگر شرکت است.

موجودی مواد و کالای یک شرکت هم با اینکه نقد شوندگی پایینی دارند اما باز هم جزء دارایی‌های شرکت محسوب می‌شوند. این مورد، در واقع شامل محصولات شرکت است که در انبار هستند و هنوز فروش نرفته‌اند و شامل مواد اولیه‌ای که هنوز استفاده نشده‌اند، می‌شود.

و مورد آخر، سفارشات و پیش پرداخت‌ها هم شامل پیش پرداخت‌هایی است که مشتریان شرکت، برای خرید محصولات شرکت پرداخت کرده‌ و سفارش تولید محصولات را داده‌اند.

دارایی غیرجاری ترازنامه

به شکلی از دارایی گفته می‌شود که مدت زمان طولانی نیاز است تا بتوان این دارایی‌ها را تبدیل به وجه نقد کرد. در واقع این نوع دارایی نسبت به دارایی جاری، نقدشوندگی بسیار پایینی دارد. این دارایی‌ها در ترازنامه به ترتیب از نقد شوندگی بیشتر به کمتر شامل موارد زیر است:

• دریافتنی‌های بلند مدت
• سرمایه گذاری‌های بلند مدت
• سرمایه گذاری در املاک
• دارایی‌های نامشهود
• دارایی‌های ثابت مشهود

دریافتنی‌های بلند مدت به طلب‌های شرکت از بدهکاران گفته می‌شود که نقد شوندگی کمتری به نسبت دریافتنی‌های تجاری شرکت دارد.

سرمایه گذاری‌های بلند مدت شرکت هم می‌تواند سپرده گذاری بلند مدتی بانکی یا سرمایه گذاری در یکی از بازارهای مالی باشد.

سرمایه گذاری در املاک هم همانطور که از اسمش مشخص است، به سرمایه گذاری‌های یک شرکت در املاک گفته می‌شود. این نوع از سرمایه گذاری معمولا استفاده عملیاتی ندارد. یعنی وقتی شرکت یک زمین را به دید سرمایه گذاری خریده است و در آن زمین خط تولید جدید یا ساختمان اداری و. احداث نمی‌کند.

دارایی ثابت نامشهود، به شکلی از دارایی گفته می‌شود که قابل مشاهده نیست، اما ارزشمند است. این دارایی می‌تواند شامل سرقفلی، حق استفاده، تولید یک محصول یا حق اختراع و. باشد.

دارایی ثابت مشهود هم به شکلی از دارایی گفته می‌شود که قابل مشاهده است. مثل ساختمان اداری شرکت، خط تولید و دستگاه‌های آن، زمینی که کارخانه شرکت در آن احداث شده است و. .

انواع بدهی‌ها در ترازنامه چیست؟

بدهی در دنیای مالی و اقتصاد با مفهوم بدهی که ممکن است در ذهنمان باشد، تفاوت دارد. بدهی در ذهن عموم مردم نکته‌ای منفی است و به معنی این است که یک فرد از یک فرد دیگر پولی قرض گرفته و به او بدهکار شده است. مثلا در ذهن عموم مردم، وامی که از بانک گرفته شده است، جزء بدهی‌ها دسته بندی نمی‌شود. اما در دنیای شرکت‌ها، بدهی انواع مختلفی دارد. بدهی لزوما نکته‌ای منفی نیست و اتفاقا اگر این بدهی‌ها در محل مناسبی مصرف شده باشند، می‌تواند برای آینده شرکت مناسب باشد. به عنوان مثال، اگر یک شرکت برای ایجاد یک خط تولید جدید وام گرفته باشد، این بدهی، بدهی خوبی است اما اگر برای تسویه یک بدهی دیگر، وام جدیدی (بدهی جدید) ایجاد کرده باشد، می تواند نکته‌ای منفی باشد. در صورت وضعیت مالی شرکت، بدهی نیز همانند دارایی به دو دسته تقسیم می شود:

• بدهی‌های جاری
• بدهی‌های غیرجاری

بدهی های جاری ترازنامه

به شکلی از بدهی گفته می‌شود که موعد تسویه آن، نزدیک (معمولا کمتر از یک سال) باشد. یعنی بدهی‌های جاری یک شرکت، باید به زودی از طریق دارایی‌های آن یا ایجاد بدهی جدید (مثل وام گرفتن از بانک) تسویه شود. این بدهی‌ها در ترازنامه به ترتیب از نقد شوندگی بیشتر به کمتر شامل موارد زیر است:

• پرداختنی‌های تجاری
• پرداختنی‌های غیرتجاری
• مالیات پرداختنی
• سود سهام پرداختنی
• تسهیلات مالی
• ذخایر
• پیش دریافت‌های جاری

پرداختنی‌های تجاری، آن دسته از بدهی های شرکت است که به فعالیت آن شرکت مربوط است، مثل پولی که باید برای خرید اعتباری مواد اولیه پرداخت کند.

پرداختنی‌های غیرتجاری سایر بدهی‌های شرکت است که ربطی به عملیات شرکت ندارد.

مالیات پرداختنی نیز، مالیاتی است که شرکت باید برای فعالیت‌های خود به دولت پرداخت کند و به آن بدهکار است.

سود سهام پرداختنی همان DPS است که مجمع عمومی شرکت تصویب می‌کند چه میزانی از سودی که شرکت در سال به ازای هر سهم ساخته (EPS)، بین سهامداران تقسیم شود.

تسهیلات مالی نیز، میزان بدهی کوتاه مدتی شرکت به بانک‌ها می‌باشد.

ذخایر نوعی از بدهی است که نقدشوندگی بسیار پایینی دارد.

پیش دریافت‌های تجاری هم همان پولی است که شرکت از مشتریان گرفته است و به ازای آن باید مواد و محصول تولید کند.

بدهی های غیر جاری ترازنامه

در مقابل بدهی جاری، بدهی غیر جاری قرار دارد که سررسید این بدهی‌ها نزدیک نیست و عموما بیشتر از یک سال زمان برای تسویه آن‌ها وجود دارد. این بدهی‌ها در ترازنامه به ترتیب از نقد شوندگی بیشتر به کمتر شامل موارد زیر است:

• پرداختنی‌های بلند مدت
• پیش دریافت‌های غیرتجاری
• تسهیلات مالی بلند مدت
• ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان

پرداختنی‌های بلند مدت، بدهی‌های بلند مدتی شرکت است.

پیش دریافت‌های غیرتجاری هم، بدهی‌های شرکت است که ارتباطی با فعالیت شرکت ندارد.

تسهیلات مالی بلند مدت، وامی است که شرکت دریافت کرده، اما سررسید آن بلند مدت است.

ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان نیز مربوط به بحث بازنشستگی کارکنان و مزایای آنان می‌شود.

حقوق مالکانه در ترازنامه چیست؟

حقوق مالکانه سومین و آخرین بخش ترازنامه است. نام دیگر این بخش، حقوق صاحبان سهام یا ارزش ویژه است. به زبان ساده این بخش یعنی اگر یک شرکت تمامی بدهی‌های خود را با استفاده از دارایی‌هایش تسویه کند، چه مقدار پول به طور خالص برای مالکان شرکت (یا همان صاحبان سهام) باقی می‌ماند. پس به اختلاف دارایی‌ها و بدهی‌های یک شرکت، حقوق مالکانه آن شرکت می‌گوییم.

بخش های مختلف حقوق مالکانه

• سرمایه
• افزایش (یا کاهش) سرمایه در جریان
• صرف (یا کسر) سهام
• سهام خزانه
• اندوخته قانونی
• سایر اندوخته‌ها
• مازاد تجدید ارزیابی دارایی‌های نگهداری شده برای فروش
• مازاد تجدید ارزیابی دارایی‌ها
• تفاوت تسعیر ناشی از تبدیل به واحد پول گزارشگری
• اندوخته تسعیر ارز دارایی ها و بدهی های شرکت‌های دولتی
• سود (یا زیان) انباشته

سرمایه شرکت، میزان سرمایه ثبت شده شرکت است. این میزان در سربرگ گزارش صورت‌های مالی و مقابل اسم شرکت هم نوشته می‌شود. سرمایه شرکت برابر است با تعداد سهام یک شرکت ضرب در قیمت اسمی (1000 ریال).

افزایش (یا کاهش) سرمایه در جریان، به میزانی از سرمایه شرکت می‌گویند که در پروسه افزایش سرمایه است و قرار است به زودی به سرمایه شرکت (مورد بالایی) اضافه شود (یا در صورت کاهش سرمایه از آن کم شود) اما هنوز پروسه قانونی این کار تمام نشده است.

صرف (یا کسر) سهام، به تفاوت ارزش اسمی هر سهم (1000 ریال) و قیمت آن سهم در بازار صرف سهام گفته می‌شود. صرف سهام یکی از راه‌های افزایش سرمایه شرکت است.

سهام خزانه، به سهامی از شرکت می‌گویند که توسط همان شرکت خریداری شده است. یعنی مثلا شرکت ملی مس ایران (با نماد فملی) سهام خود را خریداری کند.

اندوخته قانونی: براساس قانون، شرکت‌ها حقوق صاحبان سهام در انواع ترازنامه موظف هستند که به اندازه 10% از سرمایه ثبتی خودشان را در حسابی به اسم اندوخته قانونی ذخیره کنند. برخی از شرکت‌ها این مبلغ را ذخیره کرده‌اند و برخی دیگر در حال ذخیره سازی آن هستند. به عنوان مثال اگر سرمایه ثبتی شرکتی 1000 میلیارد باشد، باید 100 میلیارد اندوخته قانونی داشته باشد. ممکن است که این شرکت در گذشته، این اندوخته را جمع کرده باشد و میزان این اندوخته در ترازنامه، 100 میلیارد حقوق صاحبان سهام در انواع ترازنامه گزارش شود، یا ممکن است این اندوخته مثلا 90 میلیارد باشد و درنتیجه شرکت همچنان، موظف است تا بخشی از درآمد خود را ذخیره کند.

سایر اندوخته ها نیز به اندوخته های شرکت جدای از اندوخته قانونی، اطلاق می شود.

مازاد تجدید ارزیابی دارایی های نگهداری شده برای فروش، مربوط به این مسأله است که شرکت بخشی از دارایی‌های خود را برای سرمایه گذاری خریداری می‌کند و قصد فروش آن را دارد. بنا به دلایل مختلف، ممکن است قیمت این دارایی در طول زمان افزایش پیدا کرده باشد. مثلا یک قطعه زمینی که در دهه هفتاد 100 میلیون تومان ارزش داشته است، امروزه ممکن است چندین برابر، قیمت گذاری شود.

مازاد تجدید ارزیابی دارایی‌ها، همانند مورد بالا است ولی با این تفاوت که شرکت از این دسته از دارایی‌ها استفاده عملیاتی می‌کند. یعنی مثلا قیمت دستگاهی که با آن محصولاتش را تولید می‌کند چه مقداری افزایش پیدا کرده است یا قیمت ساختمان اداری شرکت چقدر افزایش داشته است.

برخی از شرکت‌ها ممکن است درآمدی غیر از ریال ایران داشته باشند. تفاوت تسعیر، ناشی از تبدیل به واحد پول گزارشگری و تفاوت تبدیل یک واحد پولی به ریال است.

اندوخته تسعیر ارز دارایی‌ها و بدهی‌های شرکت‌های دولتی نیز مثل مورد بالایی است. این مورد به شرکت‌های دولتی که از دولت، طلب غیر ریالی دارند (مثل بانک‌هایی که از بانک مرکزی طلب یورویی دارند) یا شرکت‌هایی که بدهی غیر ریالی به دولت دارند (مثل بانک‌هایی که بدهی یورویی به بانک مرکزی دارند) مربوط است.

می‌دانیم شرکت‌ها سالانه به ازای هر سهم مقداری سود تولید می‌کنند و بخشی از آن را با تصویب مجمع خود بین سهامداران تقسیم می کنند. باقیمانده این مبلغ از سود که بین سهامداران تقسیم نشده است، در یک حساب، سپرده گذاری می‌شود. در صورتی که شرکت سود دهی نداشته باشد نیز، زیانی که هر ساله شرکت به ازای هر سهم ایجاد کرده است، روی هم جمع می‌شود. به مجموع این سودها یا زیان‌ها، سود (یا زیان) انباشته می‌گوییم. شرکت می‌تواند از طریق سود انباشته خود، درصورتی که نیاز به سرمایه جدید داشته باشد، افزایش سرمایه دهد.

تعریف معادله حسابداری و ارتباط با ترازنامه

به صورت ریاضی فرمول زیر همیشه باید در ترازنامه برقرار باشد:

جمع بدهی‌ها + جمع حقوق مالکانه = جمع دارایی‌ها

به فرمول بالا، معادله حسابداری می‌گوییم. به عنوان مثال اگر جمع دارایی های شرکت برابر 900/000/000 میلیون ریال و جمع بدهی های آن برابر 300/000/000 میلیون ریال باشد، بر اساس معادله حسابداری، جمع حقوق مالکانه شرکت باید برابر با 600/000/000 میلیون ریال باشد.

جمع بندی

در این مطلب با مفهوم ترازنامه ی یک شرکت و اصطلاحات به کار رفته در آن به طور کامل آشنا شدیم. بررسی ترازنامه در کنار دیگر ابزارها یک ابزار کاربردی مهم برای تحلیل بنیادی شرکت ها است. به عنوان مثال، هنگام مقایسه ی ترازنامه ی دو شرکت، شرکتی که درصد بیشتری از دارایی هایش را حقوق مالکانه تشکیل می دهد، امتیاز بیشتری دریافت می کند. البته این مورد تنها یک مورد از انواع راه های مختلف مقایسه ی بین دو شرکت از دیدگاه بنیادی می باشد و سایر عوامل نیز باید مدنظر قرار گیرند.

اقلام حقوق صاحبان سهام

حقوق صاحبان سهام شامل اقلامی از جمله سرمایه، انوخته ها، اندوخته قانونی و. می باشد. در این مبحث اصطلاحات انگلیسی به همراه مختصر توضیح جهت آشنایی هرچه بیشتر کاربران ارائه می‌گردد.

حقوق صاحبان سهام (Owner equity)

حقوق صاحبان سهام معرف علایق سهام‌داران و صاحبان اصلی شرکت، نسبت به خالص دارایی‌های شرکت است. حقوق صاحبان سهام، باقیمانده منافع مالکین شرکت را در دارایی‌های شرکت، که پس از کسر بدهی‌های آن شرکت، بدست آمده است، نشان می‌دهد.

در یک شرکت سهامی، حقوق صاحبان سهام مواردی چون: سود حقوق صاحبان سهام در انواع ترازنامه و زیان انباشته، سرمایه و اندوخته‌های شرکت را شامل می‌شود. که در این مبحث اصطلاحات انگلیسی به همراه مختصر توضیح جهت آشنایی هرچه بیشتر کاربران ارائه می‌گردد.

سرمایه (capital)
سرمایه به زبان ساده آورده صاحبان سهام (شرکا) جهت تشکیل شرکت می‌باشد؛ که این آورده می‌تواند بصورت وجه نقد یا اموال و اثاثه و ماشین آلات و . باشد.
سرمایه، بدهی موجودیت اقتصادی (واحد تجاری) به صاحبان آن است. به عبارتی ساده سرمایه عبارت از حق یا حقوق مالی مالک یا مالکین نسبت به دارایی های هر واحد اقتصادی می‌باشد.

اندوخته ها (reserves)
اندوخته ها عبارتند از بخشی از سود واحد تجاری که بر اساس الزامات قانونی یا تصمیم مجمع عمومی صاحبان سهام و به لحاظ حمایت از منافع بستانکاران و اعتبار دهندگان و یا ایجاد منابع لازم برای طرح های توسعه آتی در نظر گرفته می شود و در طول دوره محدودیت قابل توزیع بین سهامداران نمی باشد.
در شرکت ممکن است اندوخته های مختلفی مانند اندوخته قانونی، اندوخته احتیاطی، اندوخته طرح و توسعه، و . ) وجود داشته باشد

اندوخته قانونی (Legal reserve)
طبق ماده 140 اصلاحیه قانون تجارت، یک بیستم سود خالص هر سال باید به عنوان اندوخته قانونی در نظر گرفته شود . ازطرف دیگر، طبق ماده 238 همان اصلاحیه، مبنای محاسبه اندوخته قانونی، سود خالص پس از وضع زیان های وارده در سال های قبل تعیین شده است. بنابراین، در شرایطی که شرکت زیان انباشته (سنواتی ) دارد، تنها ، رقم سود خالص سال جاری نباید مبنای محاسبه اندوخته قانونی قرار گیرد بلکه لازم است جمع زیان سنواتی از رقم سود خالص سال جاری کسر و یک بیستم مازاد محاسبه و به عنوان اندوخته قانونی در نظر گرفته شود .

اندوخته قانونی طبق قانون تجارت باید هر ساله یک بیستم معادل 5% سود شرکت جهت اندوخته قانونی ذخیره شود تا به 10% سرمایه برسد و این اندوخته اجباری است.

اندوخته احتیاطی(General Contingency reserve)
اندوخته احتیاطی برای تقویت بنیه مالی موسسه جهت مقابله در برابر زیان های احتمالی یا استثنایی آتی منظور می گردد. اصولاً اندوخته احتیاطی بر خلاف اندوخته قانونی الزامی نیست و به همین جهت نرخ یا مبلغ این اندوخته در اساسنامه یا در مجمع عمومی صاحبان سهام تعیین می گردد و به همین اعتبار لازم الاجرا می باشد.

اندوخته طرح و توسعه(Development and plan reserve)
مدیریت موسسه ممکن است بخشی از سود انباشته را برای توسعه و انجام پروژه ها آتی در نظر بگیرد. این اندوخته از نوع اختیاری می باشد. این نوع اندوخته ها اگر با مجوز وزارت صنایع انجام شود از معافیتهای مالیاتی نیز برخوردار می گردند و در اصطلاح یک نوع اندوخته سرمایه ای است.

سود (زیان) انباشته Retained (loss) earnings
در حسابداری، به مبلغی از سودها (یا زیان های) یک شرکت سهامی ، که به صورت سود (یا زیان) سهام، به سهام‌داران پرداخت (یا با آنها تسویه) نشده و در حسابی انباشته شده را سود (زیان) انباشته می گویند. سود انباشته در سمت چپ ترازنامه و زیر ستون حقوق صاحبان سهام ثبت می‌شود.

منبع
فرهنگ جامع حسابداری و مالی نوروش
فرهنگی تشریحی حسابداری آکسفورد

در صورت علاقه مندی به یادگیری کامل مبحث مفاهیم و اصطلاحات ملی مدیریت و اقتصاد جهت پیش ثبت نام و یا شرکت در دوره ها کلیک کنید.

گزارش صورت تغییرات در حقوق مالکانه

حقوق مالکانه (یا حقوق صاحبان سهام) به زبان ساده و به طور خلاصه به این صورت تعریف می‌شود: اگر یک شرکت تمامی دارایی‌های خود (اعم از مشهود یا غیرمشهود) را به فروش رسانده و به پول نقد تبدیل کند؛ همچنین تمامی بدهی‌های خود (اعم از جاری یا غیرجاری) را پرداخت کند؛ آن چیزی که باقی می‌ماند، حقوق صاحبان سهام است. به زبان دیگر، وقتی شما سهام یک شرکت را می‌خرید، به نسبت سهامی که از آن شرکت در اختیار دارید، مالک آن محسوب می‌شوید. یعنی اگر فرضا 10 هزار عدد سهم از شرکت ملی مس ایران (با نماد فملی) را خریداری کنید و تعداد کل سهام این شرکت به عنوان مثال برابر با 100 میلیارد عدد سهم باشد، شما مالک درصد کوچکی از این شرکت هستید و درصورتی که شرکت تمامی دارایی‌های خود را به فروش برساند و بدهی‌های خود را صاف کند، به اندازه درصد مالکیت‌تان از شرکت، مالک آن چیزی هستید که باقی‌مانده است.

انواع بخش های حقوق مالکانه

• سرمایه
• افزایش سرمایه در جریان
• صرف سهام
• صرف سهام خزانه
• اندوخته قانونی
• سایر اندوخته‌ها
• مازاد تجدید ارزیابی دارایی‌ها
• تفاوت تسعیر ارز عملیات خارجی
• سود (زیان) انباشته
• سهام خزانه

هر کدام از این بخش‌ها، در مقاله ی مربوط به ترازنامه به صورت کامل تعریف شده اند.

صورت تغییرات در حقوق مالکانه، یکی از گزارش‌هایی است که همراه صورت‌های مالی یک شرکت منتشر می‌شود. در این گزارش (همانطور که از اسمش هم پیداست)، تغییرات حقوق مالکانه شرکت با جزئیات و به صورت دقیق گزارش می‌شود. به زبان ساده‌تر، در این سند اعلام می‌شود که در شروع دوره‌ی شرکت چه مقدار حقوق مالکانه در چه محل‌هایی داشته است و در طی دوره، این موارد چگونه تغییر کرده‌اند.

یعنی شرکت در این گزارش اعلام می‌کند که حقوق مالکانه در شروع سال مالی گذشته چه مقداری بوده، در طی سال مالی قبل چگونه تغییر کرده و در این دوره (سه ماهه، شش ماهه، نه ماهه یا یکساله) این حقوق مالکانه، چگونه تغییر کرده است. در اصل حقوق مالکانه یکی از اصولی است که در تحلیل بنیادی شرکت های بورسی مورد ارزیابی قرار می گیرد.

تشکیل صورت تغییرات در حقوق مالکانه

به زبان ساده و مختصر، آن‌چه در این گزارش از صورت های مالی‌ شرکت ارائه می‌شود را می‌توان به صورت شکل زیر خلاصه کرد:

به صورت کلی می‌توانیم این گزارش را به سه قسمت تقسیم کنیم:

• مجموع حقوق مالکانه در ابتدای سال مالی گذشته
• تغییرات حقوق مالکانه در سال مالی گذشته
• تغییرات حقوق مالکانه در دوره مالی جدید (سه ماهه، شش ماهه، نه ماهه و یکساله)

در ادامه هر قسمت را با جزئیات مربوط به آن توضیح می‌دهیم.

۱. مجموع حقوق مالکانه در ابتدای دوره

همانطور که در تصویر بالا می‌بینید، این بخش شامل چند ردیف و ستون مختلف است. ستون‌های این جدول، همان موارد حقوق مالکانه است که در بالا آن‌ها را نام بردیم. به صورت کلی این بخش از این گزارش نشان می‌دهد که حقوق مالکانه شرکت، در ابتدای سال مالی گذشته چگونه بوده است.

در ردیف اول این بخش، مقدار هر کدام از بخش‌های حقوق مالکانه جداگانه نوشته می‌شود و در انتها مجموع آن‌ها گزارش می‌شود. ردیف بعدی مربوط به اصلاح اشتباهاتی است که شرکت (عمدا یا سهوا) در ترازنامه خود آورده است و در این ردیف آن‌ها را تصحیح می‌کند. ردیف بعدی مربوط به تغییراتی است که در حسابداری شرکت اتفاق افتاده و مربوط به تغییرات قوانین و مقررات است. در ردیف انتهایی این بخش، مقادیر هر ستون باهم جمع می‌شود و در ستون انتهایی هم، جمع همه این موارد محاسبه می‌شود. عددی که در ردیف آخر و در ستون جمع کل آورده می‌شود، مجموع حقوق مالکانه شرکت، در شروع سال مالی گذشته است. این مقدار را می‌توانید در ترازنامه شرکت هم (در صورتی که اصلاحی اتفاق نیفتاده باشد) در بخش مربوط به حقوق مالکانه در شروع سال مالی مربوطه مشاهده کنید.

۲. تغییرات حقوق مالکانه در سال مالی گذشته

در این بخش تغییرات حقوق مالکانه شرکت در طول سال مالی قبل، توضیح داده می‌شود. در واقع، بخش قبل به ما می‌گوید که در شروع سال مالی قبل، حقوق مالکانه شرکت، چه مقدار بوده است و در این بخش متوجه می‌شویم که این مقدار در طول سال مالی چگونه تغییر کرده است.

همان‌طور که در تصویر نیز مشخص شده است، این بخش را می‌توانیم برای بررسی بهتر، به سه زیر بخش تقسیم کنیم.

• زیر بخش اول: در ردیف اول، مشخص می‌شود که شرکت در سال مالی گذشته چه مقدار سود یا زیان انباشته داشته است. در دو ردیف دیگر مثل بخش قبلی، اصلاحیه‌ها یا تغییرات در قوانین و مقررات روی سود (زیان) انباشته، اعمال می‌شود و در نهایت در ردیف سوم این مقادیر باهم جمع می‌شوند.
• زیر بخش دوم: در این بخش مابقی اقلام سود و زیان شرکت بعد از کسر مالیات گزارش می‌شود و در ردیف انتهای این بخش، مجموع زیربخشی قبلی با این بخش جمع می‌شود.
• زیر بخش سوم: در این زیربخش، سود سهام مصوب که بین سهام‌داران تقسیم شده است، افزایش سرمایه‌ای که شرکت در دستور کار خود قرار داده یا در حال پیگیری آن است، خرید یا فروش سهام خزانه و سود حاصل از آن، انتقال حقوق مالکانه به سود انباشته، تخصیص اندوخته قانونی و سایر اندوخته‌ها به ترتیب مشخص می‌شود و در ردیف انتهایی، مجموع این موارد حساب می‌شود.

نکته مهم درباره این بخش این است که اگر شرکت، افزایش سرمایه از محل سود انباشته داشته باشد، این مقدار در بخش افزایش سرمایه اضافه شده و از سود انباشته کم می‌شود. به عنوان مثال اگر شرکت 2000 میلیارد افزایش سرمایه از محل سود انباشته داشته باشد، در ردیف مربوط به افزایش سرمایه و ستون سرمایه، مبلغ 2000 میلیارد نوشته شده و در همان ردیف، 2000 میلیارد از ستون سود انباشته کم شده است.

۳. تغییرات حقوق مالکانه در دوره حاضر

منظور از دوره حاضر در این قسمت، می‌تواند دوره سه ماهه، شش ماهه، نه ماهه یا یکساله مالی باشد که شرکت‌ها موظف هستند در آن‌ها صورت مالی خود را گزارش کنند. به عنوان مثال اگر درحال مطالعه صورت مالی شش ماهه سال 1400 یک شرکت باشید، دو بخش قبلی به ترتیب مربوط به حقوق مالکانه شرکت در ابتدای سال مالی قبل (مثلا اول فروردین 1399) و تغییرات آن در طی سال مالی 1399 است.

ردیف‌های این بخش مثل بخش قبل (تغییرات حقوق مالکانه در سال مالی گذشته) است و در انتها مجموع این تغییرات با مقدار مجموع تغییرات سال قبلی محاسبه می‌شود که در نهایت در ردیف آخر و ستون آخر، جمع حقوق مالکانه در انتهای دوره مشخص می‌شود. همان طور که گفته شد شرکت ها موظف هستند در زمان های مشخصی، صورت مالی حقوق مالکانه خود را گزارش دهند.

جمع بندی

صورت تغییرات در حقوق مالکانه یا حقوق صاحبان سهام نیز یکی از چند گزارشی است که با صورت های مالی شرکت منتشر می شود. به طور کلی می توان گفت که هر چقدر حقوق مالکانه در ترازنامه ی شرکت در صد بیشتری از دارایی های شرکت را تشکیل دهد، آن شرکت در وضعیت بهتری قرار دارد. هم چنین در خود گزارش حقوق مالکانه، توجه به ردیف سود (زیان) انباشته اهمیت دارد و برای سرمایه گذاری بلند مدت بهتر است که شرکت زیان انباشته نداشته و حتی مبلغ سود انباشته ی آن نیز قابل توجه باشد.

ترازنامه حسابداری چیست

ترازنامه حسابداری صورت مالی است که با استفاده از آن حقوق صاحبان سهام یک شرکت، بدهی‌ها و همچنین دارایی‌ها را در یک زمان مشخص ارائه می‌کند که برای بررسی و محاسبه نرخ‌های بازگشت و ارزیابی سرمایه‌ای شرکت بحساب می‌آید. در واقع ترازنامه یک صورت مالی است که تصویری لحظه‌ای از دارایی‌های یک شرکت و میزان سرمایه‌گذاری سهام‌داران را به نمایش می‌دهد.

ترازنامه همیشه تراز است

ترازنامه یکی از سه صورت اصلی حسابداری است که در سمت راست آن دارایی ها و سمت چپ آن بدهی ها + حقوق صاحبان سهام ثبت میشود که باید همواره برابر یا تراز باشد از این رو به آن Balance Sheet گفته میشود. در صورت برابر نبودن این دو عدد (دارایی ها= بدهی ها + حقوق صاحبان سهام) باید ثبت اطلاعات مالی مجدد بررسی شود.

ارسال درخواست جهت مشاهده رایگان دمو

انواع ترازنامه حسابداری

ترازنامه در کنار صورت سود و زیان یکی از ضروری ترین صورت های مالی هست که برای بررسی وضعیت مالی به مدیران کسب و کار ارائه می‌شود. هر واحد تجاری با توجه به نوع فعالیت خود دارای ترازنامه حسابدرای متفاوتی هستند؛ که در نوع حساب ها، مبلغ و سایر جزئیاتشان متفاوت هستند.

ترازنامه حسابداری شرکت بازرگانی

ترازنامه حسابداری شرکت‌های بازرگانی به دلیل سبک فعالیت آنها شامل حساب‌هایی همچون حساب‌های سود و زیان خالص، حسابهای عملیاتی، سود ناخالص و .. می‌باشند. همچنین در این نوع از ترازنامه های حسابداری حسابهای تولید مشاهده نمی‌شود .

ترازنامه حسابداری شرکت پیمانکاری

ترازنامه حسابداری شرکت های پیمانکاری، با توجه به دریافت سرمایه از کارفرمایان در مراحل مختلف کاری متفاوت است. وجود پیمان‌های کوتاه و بلند مدت و میزان بالای تعهدات باعث میشود برای دریافت ترازنامه حسابداری از نرم افزار حسابداری پیمانکاری استفاده شود.

ترازنامه حسابداری شرکت خدماتی

در ترازنامه حسابداری شرکت‌های خدماتی ویژگی اصلی این نوع از شرکت‌ها در این موضوع می‌باشد که تولید و جابجایی کالا و محصول در آنها وجود ندارد. همچنین بیشتر مانده حساب‌های آن‌ها از جنس هزینه ارائه خدمات می‌باشد.در ترازنامه حسابداری شرکت‌های خدماتی، حساب‌های عملیاتی و .. وجود ندارد بجای آن حساب هزینه‌های ارائه خدمات، حقوق پرسنل و … بیشتر از سایر شرکت ها مشاهده می‌شود.

ترازنامه حسابداری شرکت تولیدی

در شرکت های تولیدی، بستانکاری در ازای فروش کالای تولید شده بدست می آید و بدهکاری مجموعه مواردی است که برای تولید کالا خریداری شده است. سرمایه نیز شامل سرمایه حقوق صاحبان سهام در انواع ترازنامه ثابت (ملک، ساختمان، دستگاه‌ها و. ) و سرمایه در گردش یا جاری می‌باشد. ترازنامه شرکت تولیدی در موارد ذکر شده متفاوت است.

تفاوت ترازنامه و صورت سود و زیان

در ترازنامه، همانطور که از اسمش مشخص است باید دارایی‌ها با مجموع هزینه‌ها + حقوق صاحبان سهام برابر و تراز باشد و ترازنامه در یک نقطه زمانی خاص تعیین می‌شود در حالی که صورت سود و زیان بیان کننده اوضاع مالی یک کسب و کار برای دوره مالی مشخص هست و بیان می‌نماید که کسب و کار سودآور بوده یا خیر.

تفاوت تراز آزمایشی با ترازنامه

برای اطمینان از صحت اطلاعات ثبت شده در دفتر کل، معمولا در پایان هرماه گزارشی تهیه می‌شود که در آن باید میزان دارایی ها برابر با بدهی + سرمایه باشد به این گزارش، تراز آزمایشی میگویند. تراز آزمایشی برای بررسی اطلاعات ثبت شده در دفتر کل استفاده می‌شود و کارایی برای تصمیم گیرندگان کسب و کارها ندارد پس تراز آزمایشی جزو صورت های مالی نیست اما ترازنامه جزو صورت های مالی مهم بوده و براساس آن میتوان تصمیمات اساسی گرفت.

اقلام تراز نامه حسابداری

شکل گیری ترازنامه بر اساس معادله اصلی حسابدرای یعنی دارایی= بدهی + سرمایه ست. با توجه به این موضوع باید میزان دارایی ها یعنی ستون سمت راست ترازنامه حسابداری با مجموعه بدهی ها و حقوق صاحبان سهام، سمت چپ، برابر باشد. پس اقلام ترازنامه حسابدرای شامل درارایی، بدهی و حقوق صاحبان سهام می‌باشد.

دارایی ها در ترازنامه حسابداری

در بخش دارایی‌ها، حساب‌ها از بالا به پایین به ترتیب نقدینگی‌، یعنی بر اساس میزان سهولت تبدیل دارایی به پول نقد فهرست می‌شوند. دارایی‌ها به دو قسمت دارایی‌های جاری، یعنی دارایی‌هایی که در طول یک سال یا کمتر به پول نقد تبدیل می‌شوند، و دارایی‌های غیرجاری یا بلندمدت، یعنی دارایی‌هایی‌ که مدت زمان تبدیل آنها به پول نقد بیش از یک سال است، تقسیم می‌شوند.

دارایی جاری ترازنامه حسابداری

دارایی جاری حسابداری به دارایی گفته می‌شود که بصورت نقد باشند و یا اینکه در یک دوره‌ی مالی یک‌ساله قابلیت نقد شدن را داشته باشند. همچنین دارایی‌هایی که طی یک سال مالی مصرف یا مستهلک می‌شوند هم در دسته‌بندی دارایی‌های جاری قرار می‌گیرند. این نوع دارایی‌ها شامل موارد زیر می‌شود:

• پیش‌پرداخت‌ها
• موجودی نقد
• حساب‌های دریافتنی
• موجودی مواد و کالا
• سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت

دارایی غیر جاری در ترازنامه حسابداری

دارایی‌های غیر جاری به دارایی‌هایی گفته می‌شودکه در مدت‌زمان بیشتر از یک دوره‌ی مالی یک ساله

امکان نقد، مصرف و مستهلک شدن را داشته باشند، این نوع دارایی ها شامل موارد زیر می‌شود:

• دارایی‌های مشهود: دارایی‌های هستند که به صورت فیزیکی و قابل لمس است مانند زمین، ساختمان و .
• دارایی‌های نامشهود: دارایی‌های مانند علائم تجاری و . از این دست دارایی ها می‌باشند
• سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت: سرمایه‌گذاری‌هایی که در مدت یک سال قابل نقد شدن نیستند. مانند: سپرده‌های بلندمدت بانکی که بیش از یک سال انجام می‌شود .

برای مدیریت بهتر این دارایی ها میتوان از نرم افزار اموال و دارایی ثابت استفاده نمود که با توجه به یکپارچگی بین این نرم افزار و سیستم حسابداری محسابان، گزراشات دقیقی را استخراج نمود.

بدهی ها در ترازنامه حسابدای

بدهی‌‌ها در ترازنامه حسابداری به هزینه هایی گفته می‌شود که شرکت باید به طرف‌های خارج از سازمان بپردازد که می‌تواند شامل طلب تأمین‌کنندگان، اجاره‌بها، تسهیلات و حقوق و دستمزد باشد.

بدهی جاری در ترازنامه حسابداری

بدهی‌های جاری بدهی‌هایی هستند که موعد سررسید آنها در طی یک سال است و بر اساس تاریخ سررسید فهرست می‌شوند.

• بخش فعلی بدهی‌های بلند مدت
• بدهی بانکی
• سود قابل‌پرداخت
• اجاره، مالیات، تسهیلات
• دستمزدهای قابل‌پرداخت
• پیش‌پرداخت به مشتریان
• سود سهام قابل‌پرداخت

بدهی غیر جاری در ترازنامه حسابداری

بدهی‌های بلندمدت هم سررسید‌های بالای یک سال دارند.

• دیون بلندمدت: شامل اصل اوراق قرضه‌ی صادره به همراه سود آنهاست.
• بدهی‌ مالیاتی تعلیق‌شده

حقوق صاحبان سهام در ترازنامه

در ترازنامه حسابدرای، سرمایه اصلی شرکت را در پایین سمت چپ با عنوان حقوق صاحیان سهام نمایش می‌دهند. در واقع میزان تفاوت دارایی‌ها از بدهی‌ها را حقوق صاحیابن سهام در نظر میگیرند.

استخراج ترازنامه از نرم افزار حسابداری

نرم افزار های حسابداری امکان تهیه گزارشات و صورت های مالی متنوع را برای حسابداران و مدیران مالی فراهم می آورد. یکی از اصلی ترین این موارد ترازنامه حسابداری می باشد. با ثبت دقیق اطلاعات در نرم افزار حسابداری، داشتن یک ترازنامه دقیق بر اساس نام شرکت، تاریخ و واحد پولی به راحتی امکانپذیر است.

۲۵% تخفیف شرکت های دانش بنیان تا پایان سال ۱۴۰۱

نرم افزار حسابداری محاسبان

شرکت حساب رایان پارس به عنوان یک شرکت دانش بنیان و با سابقه درخشان، قریب به دو دهه در تولید و ارائه نرم افزارهای یکپارچه حسابداری، مالی و اداری محاسبان با رویکرد ERP فعالیت دارد. شرکت حساب رایان پارس در ارائه نرم افزار حسابداری و داشبورد مالی محاسبان، بیش از ۴۰۰۰ مشتری در سراسر کشور دارد.

افتخارات شرکت حساب رایان پارس

• دارای رتبه یک شورای عالی انفورماتیک کشور در ۳ حوزه
• قیمت بسیار مناسب فروش نرم افزار و بهای خدمات آموزش و استقرار،‌ بو‌می‌سازی و خدمات پشتیبانی
• دریافت تندیس و کسب گواهی نامه ملی رعایت حقوق مصرف کننده در شش سال پیاپی از 1395 تا 1400 از سازمان حمایت از مصرف کنندگان و تولید کنندگان
• دریافت تندیس و کسب گواهی نامه شرکت برتر نرم افزاری در سال‌های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۶ از وزارت صنعت و معدن و تجارت
• بهره گیری از توان تخصصی کارشناسان مجرب IT و امور مالی کسب کارهای مختلف درجهت شناخت وضعیت موجود و اتخاذ مناسب ترین روش برای رفع مشکلات قبلی،‌ کانورت اطلاعات، راه اندازی و استقرار کامل نرم افزار در کوتاه ترین زمان ممکن
• دارای مجوز از دیوان محاسبات کشور و وزارت امور اقتصاد و دارائی
• طراحی 35 محصول متفاوت در حوزه‌های مالی، لجستیک، اداری، منابع انسانی جهت کسب کارهای متنوع
• دارای پروانه بهره برداری تولید نرم افزار از وزارت صنعت، معدن و تجارت
• بیش از ۳۸۵۰۰۰ کلاینت و کاربر در سراسر کشور
• بیش از ۶۰۰ پایگاه شهری در سراسر کشور

کلیه شرکت ها ‌می‌توانند با تکمیل فرم درخواست دمو، جلسه ای را با دپارتمان فروش در خصوص قابلیت ها و امکانات محاسبان داشته باشند.

شماره تماس دپارتمان فروش: ۸۷۷۶۰ (داخلی ۲۲۵) و یا شماره همراه) ۰۹۱۹۹۹۸۷۱۳۸)

سمت چپ ترازنامه چه چیز را نشان می‎دهد؟

در ادامه بررسی ترازنامه پس از آنکه از مواردی مثل دارایی‎های جاری و غیرجاری گذر کنیم به آیتمی به اسم حقوق مالکانه و بدهی‎ها و در واقع سمت چپ ترازنامه که بارها به گوشمان خورده می‎رسیم.برای بررسی این دو مورد باید در ابتدا متوجه شویم که حقوق مالکانه چیست؟

حقوق مالکانه چیست؟

به زبان ساده اگر از مبالغ دارایی‎ها میزان بدهی‎ها را کسر کنیم حقوق مالکان یا خالص دارایی‎ها حاصل می‎شود. حقوق مالکان یـک حـق باقیمانده اسـت و به همین دلیل در استانداردهای حسابداری نمی‎توان آن را به شکل مـسـتـقـل از دارایی‎ها و بدهی‎ها اندازه‎گیری کرد.در حقیقت باید دارایی‎ها را به نوعی جمع بدهی‎ها و حقوق مالکانه دانست.به حقوق مالکانه، حقوق صاحبان سهام و یا حقوق صاحبان سرمایه نیز گفته می شود.

سرمایه به چیزی گفته می‎ شود؟

در بخش حقوق مالکان اولین موردی که به چشم می خورد "سرمایه" است. سرمایه هر نوع دارایی مالی یا ارزش دارایی مالی نظیر وجه نقد موجود در حساب‌های بانکی، کارخانه‌ها، ماشین‎آلات و تجهیزاتی را شامل می‏ شود که برای تولید در اختیار شرکت‎ها است.به طور کلی به هر نوع منابع مالی مورد استفاده سرمایه گفته می‌شود.

مفهوم صرف سهام در ترازنامه چیست؟

صرف سهام در ترازنامه به معنای همان مفهوم افزایش سرمایه از محل صرف سهام است در حقیقت اگر شرکتی از روش صرف سهام اقدام به افزایش سرمایه کند به این دلیل که اندوخته یا سود انباشته‌ای برای این نوع افزایش سرمایه در کار نیست این افزایش سرمایه به واسطه اعطای فرصت شرکت سهامداران فعلی در این افزایش سرمایه از محل اعطای حق تقدم انجام می‌شود.

در واقع صرف سهام در ترازنامه به این دلیل در حقوق مالکان آورده می شود که با استفاده از صرف سهام با حفظ حق تقدم برای سهامداران انجام می شود و به همین دلیل در بخش حقوق صاحبان سهام در ترازنامه لحاظ می‎شود. .

صرف سهام خزانه در ترازنامه به چه معنی است؟

به زبان ساده اگر شرکتی سهام خود را بازخرید کند به آن سهام خزانه گفته می‎شود.در واقع هنگامی که سهام خزانه فروخته می‎شود در صورت سود و زیان و صورت سود و زیان جامع هیچگونه مبلغی شناسایی نمی‎شود و مابه‌التفاوت خالص مبلغ فروش و مبلغ دفتری تحت عنوان صرف (کسر) سهام خزانه شناسایی و ثبت می‌شود.این مبالغ در هنگام خرید سهام خزانه به بهای تمام شده در دفاتر ثبت می‎شود. هنگام فروش سهام خزانه، در تاریخ گزارشگری سهام خزانه به عنوان یک رقم کاهنده در بخش حقوق صاحبان سهام در ترازنامه ارائه می‌شود.

اندوخته قانونی در ترازنامه چیست؟

اگر اندوخته‎ای به منظور تقویت بنیه مالی شرکت در نظر گرفته شود و برای این اندوخته الزامات و محدودیت‎های قانونی خاصی لحاظ شود به آن اندوخته قانونی گفته می‎شود.با این حساب اندوخته مالی مبلغی است که باید قبل از تقسیم سود خالص در حسابی به این عنوان به شکل جداگانه تعریف شود تا از خروج این مبلغ از چرخه دارایی شرکت جلوگیری شود.

موضوع مهم در رابطه با اندوخته قانونی این است که برای آزاد شدن این اندوخته زمان و تاریخ مشخصی تعیین نمی‎شود. یکی از شروط مهم برای اینکه شرکتی بتواند حقوق صاحبان سهام در انواع ترازنامه اندوخته قانونی در حساب های خود در نظر بگیرد حتما باید به سوددهی دست یافته باشد.به طور کلی اندوخته قانونی ماهیت بستانکار دارد و به همین دلیل در ترازنامه در قسمت حقوق صاحبان سهام ثبت می‎شود.

سایر اندوخته ‏ها در ترازنامه بیانگر چیست؟

ممکن است در تزارنامه به غیر از اندوخته قانونی به اندوخته احتیاطی و توسعه و تکمیل نیز برخورد کنیم در نتیجه باید بدانیم که انواع اندوخته چه تفاوتی با یکدیگر دارد:

* اندوخته احتیاطی سرمایه ای:

یکی از انواع اندوخته‏های است که در بخش سایر اندوخته‏ها در ترازنامه لحاظ می‎شود این نوع اندوخته جهت مصارف عمومی و احتیاطی مورد استفاده قرار می‌گیرد که بیشتر به عنوان پشتوانه‌ای برای بازپرداخت تعهدات به اشخاص ثالث در نظر گرفته می شود.

*اندوخته توسعه و تکمیل:

این نوع اندوخته نیز که با عنوان سایر اندوخته‎ها در ترازنامه می‎آید جهت پیشبرد اهداف شرکت مورد استفاده قرار می‎گیرد و به نوعی مهمترین اندوخته اختیاری شرکت است.موضوع جذابی که در خصوص اندوخته توسعه و تکمیل برای شرکت ها مطرح است این که اگر اندوخته توسعه و تکمیل مجوز وزارت صنایع را داشته باشد از مالیات معاف خواهد بود که این موضوع می تواند برای شرکت ها مهم تلقی شود.

مازاد تجدید ارزيابی دارایی‌ها به چه معناست؟

لازم است بدانیم که یک واحد تجاری باید رویه حسابداری خود را از میان دو روش بهای تمام شده یا تجدید ارزیابی انتخاب کند. در روش تجدید ارزیابی پس از آن که دارایی ثابت مشهود شناخته شد اگر ارزش منصفانه به گونه‎ای قابل اتکا و اندازه‎گیری باشد، باید این میزان را به مبلغ تجدید ارزیابی یعنی ارزش منصفانه در تاریخ تجدید ارزیابی پس از کسر استهلاک انباشته و کاهش ارزش انباشته بعدی در ترازنامه آورد با این وجود لازم است که تجدید ارزیابی در فواصل زمانی منظم انجام شود تا اطمینان حاصل شود که مبلغ دفتری تفاوت بااهمیتی با ارزش منصفانه در تاریخ ترازنامه نداشته باشد.

تفاوت تسعیر ارز عملیات خارجی چیست؟

برای اینکه بتوانیم‌ معاملات‌ ارزی‌ و عملیات‌ خارجی‌ را در صورت‎های‌ مالی‌ واحد تجاری وارد کنیم لازم است ‌که چنین معاملاتی و در نتیجه صورت‎های‌ مالی‌ عملیات‌ خارجی‌ به‌ واحد پول‌ گزارشگری‌ که ریال‌ است تسعیر شود. در این خصوص موضوع مهمی که در حسابداری‌ معاملات‌ ارزی‌ و عملیات‌ خارجی‌ مطرح می شود توجه به این مساله است که‌ چه‌ نرخی‌ برای‌ تسعیر به کار گرفته‌ شود و مطلب مهم تر این که تسعیر نرخ ارز و عملیات خارجی انجام شده چه اثر مالی در صورتهای‌ مالی‌ دارد.

در کل هدف از وارد کردن اطلاعات حاصل از معاملات تسعیر ارز و عملیات‌ خارجی‌ در ترازنامه‏ها این است که از طریق وارد کردن نرخ تسعیر ارز، تغییرات‌ نرخ‌ ارز بر جریان‎ ‌ وجوه‌ نقد واحد تجاری‌ هماهنگی‌ لازم را داشته‌ باشد حقوق صاحبان سهام در انواع ترازنامه و در نتیجه با وارد کردن این اعداد در ترازنامه بتوان تصویری‌ واضح‌ از نتایج‌ عملکرد شرکت در خصوص عملیات خارجی و تاثیر تغییرات نرخ ارز بر جریان وجوه شرکت ارائه‌ داد.

سود و زیان انباشته چیست؟

میزان درآمد خالص پس از پرداخت سود سهامداران مشخص می‎شود.شرکت می‎تواند درآمد مثبت داشته باشد که به آن سود گفته می‎شود و یا منفی باشد که برای شرکت ضرر محسوب می‎شود. ممکن است سود حاصل شده به سهامداران پرداخت شود و یا به منظور رسیدن به رشد بیشتر و یا مواردی این چنینی مجددا در شرکت سرمایه‎گذاری شود. اگر سود حاصل شده به سهامداران پرداخت نشود به نوعی برای شرکت پس‎انداز محسوب می شود که به آن سود انباشته می گویند.

پس از گذر از بخش حقوق مالکان در بخش پایانی ترازنامه به ستون بدهی‎ها برمی‎خوریم.در این قسمت نیز همانند بخش دارایی‎ها با دو مفهوم بدهی‎های جاری و غیرجاری رو به رو هستیم.ابتدا باید دید منظور از بدهی چیست و به چه نوع بدهی جاری و غیرجاری گفته می شود؟

به چه چیزی بدهی گفته می‎شود؟

اگر به جز مالک یک شرکت یا واحد اقتصادی شخص دیگری نیز نسبت به دارایی‏های آن واحد اقتصادی حقوق مالی داشته باشد یعنی شرکت مربوطه به این شخص یا شرکت بدهی دارد به بیان دیگر بدهی را باید تعهدات مالی دانست که به واسطه دریافت دارایی و یا گرفتن خدمات نسیه از دیگران برای شرکت ایجاد می‎شود.

دارایی ها و خدمات دریافت شده ممکن است در گذشته و حال ایجاد شده باشد که این تعهدات در آینده و با انتقال دارایی‎ یا ارائه خدمات به شخص یا شرکت بستانکار پرداخت شود.موضوع قابل توجه این است که زمانی بدهی در ترازنامه ثبت می شود که دو طرف به یک توافق مشخص در خصوص زمان پرداخت آن رسیده باشند.

بدهی نیز همانند دارایی، ماهیت جاری و غیرجاری دارد اما به چه بدهی جاری می‎گوییم و چه بدهی غیرجاری محسوب می‎شود.

برای اطلاعات بیشتر این مقاله را مطالعه کنید

بدهی‎ جاری چیست؟

بدهی جاری یا کوتاه‎مدت به بدهی‎های قطعی که مبلغ و سررسیدشان معلوم است گفته می‎شود برخی از این بدهی‎ها اضافه برداشت بانکی، پرداختنی‌های تجاری ، سود سهام پرداختنی، تسهیلات مالی، پیش پرداخت‎ها و ذخایر مالی را شامل می شود.

در ادامه به انواع بدهی‎های جاری لحاظ شده در ترازنامه می‎پردازیم:

پرداختنی‎ های تجاری و سایر پرداختنی ‎ها چیست؟

اگر شرکت به واسطه خرید کالا و خدمات، خرید نسیه کالا ، مواد اولیه ، دارایی‎های ثابت و اثاثه اداری به شرکتی بدهکار شود این بدهی در پرداختنی تجاری لحاظ می‏شود.بدهی‎های بهره‏دار نباید جزو حساب‎های پرداختنی طبقه‏بندی شود ، بلکه باید جداگانه و تحت عنوان اوراق قرضه ، اسناد پرداختنی، وام‎های با وثیقه یا قراردادهای اقساطی نشان داده شوند .

مالیات پرداختنی چه نوع مالیاتی است؟

برای حقوق صاحبان سهام در انواع ترازنامه بررسی این موضوع ابتدا لازم است که بدانیم مالیات پرداختنی و یا مالیات تکلیفی چه نوع مالیاتی را شامل می‎شود:

مالیات پرداختنی یا تکلیفی در واقع قسمتی از مالیات بر درآمد اشخاص است. در خصوص مالیات پرداختنی باید عنوان کرد که قانون‌گذار وظیفه و تکلیف کسر و پرداخت این نوع مالیات را بر عهده پرداخت‎کننده وجه نهاده گذاشته است در حقیقت وظیفه پرداخت این نوع مالیات به سازمان امور مالیاتی بر عهده فرد دیگری غیر از فرد پرداخت‌کننده آن است.

انواع مالیات‌های پرداختنی یا تکلیفی عبارتند از مالیات تکلیفی اجاره املاک، مالیات تکلیفی حقوق، مالیات تکلیفی مضاربه، مالیات تکلیفی حق‎الوکاله، مالیات تکلیفی حق‎الزحمه‎ها، مالیات تکلیفی اشخاص حقوقی خارجی و موسسات مقیم خارج، مالیات تکلیفی موسسات بیمه، تکلیف مدیران تصفیه اشخاص حقوقی، مسئولیت آخرین مدیران شخص حقوقی و مدیران تصفیه و ضامن‎ها است مالیات تکلیفی شامل منافع بلاعوض اموال و مالیات نقل و انتقال سهام است.

سود سهام پرداختی چیست؟

به این دلیل که پرداخت یک جای سود سهام به سهامداران شرکت می‌تواند نقدینگی موجود جهت فعالیت عادی شرکت را دچار مخاطره کند به همین دلیل تعهدات کوتاه‌‌مدت شرکت در قبال صاحبان سهام و مالکان شرکت بابت سود سهام تصویب شده در مجمع عمومی عادی در این حساب قرار می گیرد. با این حساب مطالبات سهامداران بابت سود سهام‌شان در این حساب به عنوان بدهی شرکت به صاحبان سهام در قالب طبقه‌بندی سود سهام پرداختنی نگهداری می شود و هنگام پرداخت تدریجی به سهامداران از این حساب کسر خواهد شد.

تسهیلات مالی در ترازنامه چه چیزی به ما می ‎گوید؟

تسهیلات مالی را تسهیلات دریافتی و بهره بانکی به حساب می آورند که جزو سرفصل گروه بدهی‎ها است.درصورتی که این تسهیلات تا پایان سال مالی آینده قابل پرداخت باشد در سرفصل حساب سایر حساب‎های پرداختنی در قسمت بدهی جاری آورده می‏شود و اگر بیش از این زمان نیاز باشد در تسهیلات مالی دریافتی بلندمدت در بدهی غیرجاری طبقه بندی خواهد شد.تمامی وام‎های دریافتی که سررسیدشان در سال مالی آتی است در صورت‌های مالی به عنوان تسهیلات مالی دریافتی گزارش می‎شود.

ذخایر در ترازنامه به چه معنی است؟

ذخایر در ترازنامه به معنی حسابی است که ماهیت بستانکاری دارد و معمولا از این حساب موقعی استفاده می‎شود که می‎خواهیم هزینه‎ای را در پایان سال مالی در دفاتر ثبت کنیم. در واقع براي نشان‌دادن بهترين برآورد جاري لازم است ذخاير در پايان هر دوره مالي بررسي و تعديل شوند.

پیش دریافت در ترازنامه به چه معنی است؟

پیش دریافت به دریافت وجه قبل از ارائه خدمات و یا تحویل کالا گفته می‎شود به همین دلیل این مبالغ جزو بدهی‎ها بوده و دارای ماهیت بستانکار و یک حساب دائمی است.چنانچه در طول سال مالی قبل از ارائه خدمات و کالا پولی دریافت کنیم در قسمت بستانکار حساب پیش دریافت ثبت می‎کنیم.این حساب تا وقتی که خدمات و یا کالا ارائه نشده جزو بدهی‎ها است و پش از آن تبدیل به حساب درآمد و درصورت ارائه کالا تبدیل به حساب فروش می شود.

در آخرین بخش این گزارش میخواهیم با مفهوم دارایی ‎های غیرجاری که آخرین آیتم موجود در ترازنامه است آشنا شویم:

بدهی غیرجاری به هر نوع بدهی که جزو بدهی‎های جاری محسوب نشود و در واقع موعد پرداخت آن بیش از یکسال باشد گفته می‎شود.

پرداختنی‎ های بلندمدت چیست؟

بدهی‎های بلند مدت به آن دسته از بدهی‎ها گفته می‏شود که مدت بازپرداخت آن بیش از یک سال باشداین نوع بدهی‎ها عبارتند از اسناد پرداختنی بلند مدت، دیون رهنی و اوراق قرضه .

اسناد پرداختنی بلند مدت

به وام هایی گفته می شود که موعد پرداخت آنها بیش از یک سال است و می‏توان با صدور سفته آن را حاصل کرد .بهره این نوع اسناد ، معمولا به صورت ادواری در طول عمر اسناد پرداختنی پرداخت می‎شود .

ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان چیست؟

همانگونه که از نامش پیداست این حساب ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان است که در حساب ها آورده می شود و با توجه به اینکه هر ساله باید محاسبه و در حساب‎ها منظور شود و نحوه محاسبه سنوات کارکنان به این ترتیب است ذخیره مزایای هر کارمند هر ساله بر اساس کل خدمت کارمند محاسبه شده و از مبلغ محاسبه شده ثبت شده سال قبل کم و بقیه را به حساب هزینه منظور می‌کنند تا به روز شود چون سنوات هر کارمند با توجه به حقوق آخرین سال خدمت محاسبه می‎ شود و یکی از اصول حسابداری این است که به میزان ذخیره سنوات کارکنان لازم است دارایی نقدی و یا غیر نقدی وجود داشته باشد که در بانکها همان پشتوانه نامیده می‏شود.ذخیره مزایای پایان خدمت در حسابها هر ساله منظور می‎شود.