تفاوت EPS و DPS در سود سهام
برای آشنایی با سازوکار بازار بورس اوراق بهادار باید با مفاهیم و اصطلاحات اساسی آن آشنا باشیم. با توجه به اینکه در مطالب گذشته بسیاری از این مفاهیم و اصطلاحات را توضیح دادیم، در این مقاله سعی کردهایم تا به دو موضوع مهم در بازار بورس، EPS و DPS بپردازیم. در ادامه این دو اصطلاح پرکاربرد را تعریف میکنیم.
EPS تفاوت EPS و DPS در سود سهام چیست؟
EPS مخفف عبارت Earning per Share، به معنی درآمد به ازای هر سهم است. شرکتها در پایان هر سال مالی، درآمد کل خود را بهصورت سود خالص پس از کسر مالیات محاسبه میکنند. اگر درآمد کل را بر تعداد کل سهام شرکت تقسیم کنیم، درآمد هر سهم، EPS، به دست میآید. بهطور سادهتر، EPS یک شرکت میزان سودی است که شرکت به ازای هر یک سهم به دست میآورد. EPS یکی از موضوعات بسیار مهمی است که بهصورت مستقیم و غیرمستقیم بر قیمت سهام شرکتها در بازار بورس تأثیر میگذارد.
برای مثال فرض کنید که شرکتی در پایان سال مالی خود، ۱،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰ ریال درآمد داشته باشد و تعداد سهام شرکت ۱ میلیون باشد. EPS شرکت برابر است با ۱،۰۰۰ ریال:
۱،۰۰۰ = ۱،۰۰۰،۰۰۰ ÷ ۱،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰
به سودی که شرکت پس از یک سال مالی کسب میکند، EPS محقق شده نیز میگویند. این سود توسط مدیران و حسابداران شرکت پس از بررسی عملکرد شرکت، محاسبه درآمدها و هزینهها بهعنوان سود خالص و سود هر سهم به دست میآید. EPS محقق شده تأثیر خود را در قیمت سهم میگذارد.
تغییر در محاسبه EPS و حذف EPS پیشبینی شده
تا سال گذشته شرکتها موظف بودند که سود منتهی به پایان سال مالی خود را پیشبینی کرده و اعلام کنند. به این سود، EPS پیشبینی شده گفته میشد. این درآمد پیشبینی شده بر اساس عملکرد سال گذشته و نظر مدیران و کارشناسان شرکت محاسبه میشود و انتظار میرفت که شرکت تا پایان سال مالی بعد به آن دست یابد. با توجه به این موضوع که EPS پیشبینی شده واقعی نبود، امکان داشت در طی زمان تغییر کند.
با بهتر یا بدتر شدن عملکرد شرکت یا تغییر روند سودآوری آن، EPS پیشبینی شده که توسط شرکت محاسبه میشد، بیشتر یا کمتر میشد. شرکتها پس از پایان هر فصل مالی، باید EPS پیشبینی شده برای ادامه سال مالی را اعلام میکردند. EPS پیشبینی شده جدید میتوانست با EPS گذشته برابر و یا متفاوت از آن باشد.
در سالهای گذشته، پیشبینی سود شرکتها در هر سال مالی در گزارشات و صورت های مالی درج میشد. این گزارشها در سایت کدال به آدرس codal.ir وجود داشت.
اما از اواخر سال ۱۳۹۷، با انتشار و اجرایی شدن دستورالعمل افشای اطلاعات شرکتهای ثبتشده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار، مقرر شد اعلام سود (زیان) خالص هر سهم (EPS) بر اساس آخرین سود (زیان) محقق شده شرکتها باشد و EPS پیشبینی شده در ابتدای دوره حذف گردید. با وجود اینکه اعلام سود پیشبینی شده، سادگی محاسبات را برای سرمایهگذاران به وجود آورده بود، ولی به دلیل دخیل بودن سهامداران شرکت در محاسبات آن، سبب گمراهی نیز میشد. در گذشته یکی از دلایل عمده متوقف ماندن طولانی نمادهای بورسی، تفاوت بسیار زیاد بین سود محقق شده و EPS پیشبینی شده بود. با توجه به این موضوعات بحث انتشار گزارش در رابطه با پیشبینی سود حذف گردید.
در کشورهای دیگر مانند آمریکا و چین، ارائه EPS لزومی ندارد.
بنابراین شرکتها بهجای پیشبینی سود، گزارش تفسیری مدیریت ارائه میدهند که شامل گزارشی از صورتهای مالی و دیگر دادههای آماری از همه موارد تولید، فروش، نرخها و سایر متغیرهای مهم است که این گزارش در سایت کدال منتشر میشود.
این تغییر سبب خواهد شد که سهامداران و تحلیلگران با تحلیل دقیقتری اقدام به معامله و خرید و فروش سهام کنند و به ارزشهای اساسی یک شرکت توجه کنند.
تا پیش از اجرایی شدن این قانون، EPS اعلامشده در سایت tsetmc.com ، سود پیشبینی شده بود؛ اما پس از اجرای این تغییر، شرکتها باید از یکی از روشهای جهانی گزارش EPS استفاده کنند. این روش به نام دوازده ماه گذشته یا (TTM) معروف است که در ادامه به توضیح آن میپردازیم.
روش TTM چیست؟
TTM مخفف عبارت Trailing Twelve Months به معنی دوازده ماه گذشته است. در این روش سهامداران و تحلیلگران میتوانند بر اساس EPS دوازده ماه گذشته (۴ دوره ۳ ماهه) به ارزیابی یک شرکت بپردازند. طبق الزامات سازمان بورس و اوراق بهادار، شرکتها باید صورتهای مالی سهماهه خود را منتشر کنند؛ بنابراین سود هر سهم در دورههای سهماهه، در دسترس سرمایهگذاران خواهد بود.
مزیت روش TTM این است که قیمت سهم بر اساس قیمت واقعی آن تعیین میشود. در واقع ارزشگذاری سهم توسط سود پیشبینی شده شرکت انجام نمیشود و سرمایهگذاران با استفاده از اطلاعات واقعی میتوانند عملکرد شرکت را ارزیابی کنند و نتایج بهتری به دست آورند.
بنابراین برای درک سادهتر میتوان گفت EPS یک سهم بر اساس درآمد خالص کل ۱۲ ماه گذشته محاسبه میشود. درصورتیکه در پایان سال مالی یک شرکت گزارش تفسیری آن را بررسی کنیم، سود (زیان) خالص کل در پایان آن سال تقسیمبر تعداد کل سهام شرکت، EPS سهم میشود؛ اما درصورتیکه در میان سال مالی باشیم با توجه به آخرین گزارش ارائهشده توسط شرکت میتوان EPS را به دست آورد.
برای مثال، اکنونکه در نیمه دوم سال ۱۳۹۸ هستیم، EPS یک شرکت برابر با مجموع سود (زیان) خالص ۶ ماهه اول امسال بهاضافه ۶ ماهه سال گذشته تقسیمبر تعداد کل سهام شرکت است.
برای نمونه اطلاعات زیر را درباره سهمی خاص در نظر بگیرید. با استفاده از گزارش تفسیری میتوان EPS سهم را در زمان اکنون اینگونه به دست آورد. مقدار EPS شرکت در صفحه سهم مربوطه در سایت tsetmc.com قابلمشاهده است.
سود خالص به ازای هر سهم در پایان سال مالی ۱۳۹۷: ۶،۰۰۰ ریال
سود خالص به ازای هر سهم در ۶ ماهه اول سال ۱۳۹۷: ۴،۰۰۰ ریال
سود خالص به ازای هر سهم در ۶ ماهه اول سال ۱۳۹۸: ۳،۰۰۰ ریال
سود خالص به ازای هر سهم در ۶ ماهه دوم سال ۱۳۹۷: ریال ۲،۰۰۰ = ۴،۰۰۰ – ۶،۰۰۰
EPS = ریال ۵،۰۰۰ = ۳،۰۰۰ + ۲،۰۰۰
DPS چیست؟
DPS مخفف عبارت Dividend per Share، به معنی سود تقسیمی به ازای هر سهم است. معمولاً شرکتها EPS را بهصورت کامل بین سهامداران تقسیم نمیکنند و بخشی از آن را برای سرمایهگذاریهای آتی شرکت، نزد خود نگاه میدارند. مدیران و سهامداران شرکت در پایان سال مالی و در جلسه مجمع عادی سالیانه شرکت، تصمیم میگیرند که چه میزان از EPS به سهامداران تعلق بگیرد. برخی از شرکتها ممکن است درصد زیادی از EPS را بهعنوان DPS بین سهامداران تقسیم کنند و برخی دیگر ممکن است درصد بیشتری از EPS را به سود انباشته و دیگر بخشهای شرکت اختصاص دهند؛ بنابراین مقدار DPS معمولاً از EPS کمتر است.
در بعضی مواقع که بهندرت اتفاق میافتد، شرکت تصمیم میگیرد علاوه بر سود ساختهشده در سال جاری، بخشی از سود انباشته طی سالیان گذشته را بین سهامداران تقسیم کند، در این حالت مقدار DPS از EPS بیشتر خواهد شد.
میزان، زمان و روش پرداخت سود تقسیمی یا سود نقدی به سیاستهای هر شرکت بستگی دارد. شرکتها بر اساس قانون ۸ ماه فرصت دارند تا سود نقدی را بین سهامداران تقسیم کنند. هر شخصی که در زمان برگزاری مجمع عادی سالیانه، سهام شرکت را داشته باشد، میتواند DPS اعلامی شرکت را بر اساس میزان دارایی خود دریافت کند.
بهطور مثال فرض کنید یک شرکت به ازای هر سهم ۷،۰۰۰ ریال درآمد داشته باشد و تصمیم بگیرد از این میزان، ۵،۰۰۰ ریال را بین سهامداران بهصورت سود نقدی تقسیم کند. حال اگر فردی ۱،۰۰۰ سهم از این شرکت را دارا باشد، کل سود نقدی که دریافت میکند، ۵،۰۰۰،۰۰۰ ریال است.
۵،۰۰۰،۰۰۰ = ۱،۰۰۰ × ۵،۰۰۰
توجه به این نکته ضروری است که پس از تفاوت EPS و DPS در سود سهام تقسیم سود نقدی و بازگشایی سهم، به میزان سود نقدی هر سهم از قیمت سهم کاسته میشود.
برای مثال اگر در مثال قبل، قیمت سهم شرکت موردنظر قبل از برگزاری مجمع ۱۵،۰۰۰ ریال باشد، پس از بازگشایی نماد و تقسیم سود، قیمت سهم ۱۰،۰۰۰ ریال میشود.
۱۰،۰۰۰ = ۵،۰۰۰ – ۱۵،۰۰۰
نتیجهگیری:
در این مقاله در خصوص EPS، DPS و تفاوت آنها خواندیم. حال که با مفهوم دو اصطلاح EPS و DPS آشنا شدهایم، لازم است پسازاین برای تحلیل سهام شرکتها و بررسی قیمتها به این دو پارامتر نیز دقت کنیم. هر دوی این اصطلاحات، نکات مهمی را درباره عملکرد، میزان سودآوری و روند رشد شرکت نشان میدهد؛ بنابراین قبل از سرمایهگذاری در یک سهم باید بتوان بر اساس این اطلاعات ارزیابی درستی از آینده شرکت به دست آورد.
معنی مفاهیم EPS و DPS
EPS مخفف عبارت Earning Per Share. برابر با نسبت سود یک شرکت به تعداد سهام عادی در دست سهامداران آن است. عدد حاصل از این تقسیم، به عنوان شاخص سودآوری یک شرکت مورد استفاده قرار میگیرد.
در تحلیل بنیادی EPS کاربرد فراوانی دارد ونشان دهنده ی روند سود سازی خوب آن شرکت است.ویکی از ملاک های انتخاب سهام خوب از بد به شمار می آید:ولی در انتخاب یک شرکت لازم است که به عوامل دیگری هم توجه کنید و صرفا نمی توان با EPS خرید ویا فروش کرد.
هرچقدر EPS یک شرکت بالاتر باشد سودآوری بیشتری خواهد داشت.سود هر سهم (EPS) یکی از مهم ترین ملاک ها برای تعیین قیمت سهم و درنتیجه انتخاب آن است. در محاسبه نسبت P/E نیز می توان نقش برجسته EPS را مشاهده کرد. P/E نسبتی است که برای ارزش گذاری یک سهم از سود آن کمک گرفته و چشم اندازی برای رشد سهم در آینده بدست می دهد. در واقع P/E بیان می کند که هر سرمایه گذار به ازای یک ریال سودی که دریافت می کند، حاضر است چند ریال هزینه کند یا در تفسیری دیگر P/E تعداد سال هایی است که طول می کشد تا سرمایه فرد از طریق بازدهی هایی که کسب کرده، برگردد. بدین ترتیب با توجه به جایگاهی که EPS و DPS در تحلیل یک سهم دارد، مفهوم، انواع و تفاوت آنها را در این مقاله بررسی می کنیم.
برای مثال فرض کنید شرکتی توانسته است در پایان یک سال 200میلیون ریال سود کسب کند و تعداد سهام آن شرکت نیز 2 میلیون سهم است. در نتیجه EPS آن شرکت برابر است 100=2000,000/200,000,000
انواع EPS:
براساس مبدأ دادهها، سه نوع EPS وجود دارد:
EPS دنبالهدار یا تحقق یافته: (Trailing EPS) در این نوع EPS که بر اساس aعدد سال قبل است، از چهار سه ماهه درآمد قبلی و اعداد واقعی به جای پیشبینی استفاده میشود. نسبت P به E اغلب با استفاده از EPS دنبالهدار محاسبه میشود، زیرا نشان دهنده آن چیزی است که در واقعیت اتفاق افتاده است، نه آنچه که ممکن است رخ دهد.
EPS جاری: (Current EPS) به طور معمول، چهار سه ماهه از سال مالی جاری را شامل میشود که برخی از آنها ممکن است سپری شده و برخی هنوز به مرحله بعدی نرسیده باشند. در نتیجه، برخی از دادهها بر اساس ارقام واقعی و برخی بر اساس پیشبینی است.
EPS پیشبینی شده: (Forward EPS) این نوع EPS مبتنی بر اعداد و دادههای آینده بوده و برای مدت زمانی (مثلاً چهار سه ماهه) در آینده پیشبینی میشود. مقدار این EPS توسط تحلیلگران یا خود شرکت انجام میشود. این EPS بر اساس برآوردها است و سرمایهگذاران اغلب به EPS پیشبینی شده به این دلیل علاقهمند هستند که میتوانند سرمایهگذاری را بر اساس برآورد درآمد آینده شرکت پیشبینی تفاوت EPS و DPS در سود سهام کنند.
DPS یا سود نقدی چیست؟
DPS مخفف عبارت Dividend Per Share است وآن قسمتی از EPS است که به صورت نقدی بین سهامداران توزیع می شود.در واقع زیر مجموعه ای از EPS است و معمولا مقدار آن از EPS کمتر است. مقدار دقیق DPS در مجمع عادی سالیانه شرکت مشخص می شود.
با توجه به سیاست های شرکت، مقدار DPS در شرکت های مختلف متفاوت است. ممکن است شرکتی بخش عمده ای از EPS خود را بین سهام داران توزیع کند اما شرکت دیگری DPS کمی به سهامداران تخصیص دهد و عمده EPS خود را در قالب سود انباشته برای پروژه های پیش رو مانند طرح های توسعه یا سرمایه گذاری و غیره صرف کند.
اما وجه مشترک تمام شرکت ها در توزیع DPS این است که معمولا هیچ شرکتی تمام EPS خود را بین سهام داران توزیع نمی کند و مقداری از آن را برای نیاز های پیش بینی نشده خود در آینده نگه می دارد. گاهی اوقات شرکت علاوه بر DPS سال مالی جاری، بخشی از سود انباشته سال گذشته را نیز بین سهامداران توزیع می کند. در اینجا ممکن است مقدار DPS از EPS بیشتر شود. شاید دریافت سود بیشتر برای سهامدار جذاب بنظر برسد اما باید توجه داشت که دریافت DPS بالاتر در این حالت معمولا نشانه خوبی نیست. زیرا سود انباشته ای که از سال گذشته توزیع می شود همان سودی است که برای انجام پروژه ای نزد شرکت باقی مانده است. پس این مورد می تواند نشانه ای از بی نظمی در برنامه های شرکت باشد.
تفاوت EPS و DPS
در واقع بخشی از EPS است.
جنس هردوی آنها از سود شرکت است.
تفاوت در این است که در بیشتر مواقع با هم برابر نیستند.
معمولا مقدار DPS از EPS شرکت کمتر است.
چون شرکتها علاقه دارند بخشی از سود را نزد خود نگهدارند.
اما گاهی نیز ممکن است به دلایلی DPS از EPS بیشتر شود.
مثلا شرکت علاوه بر سود امسال، ازسود انباشته ای که از سال گذشته داشته است نیز مقداری را تقسیم کند.
این کار باعث می شود که مقدار DPS از مقدار EPS بیشتر شود.
امیدواریم مقاله آشنایی با تفاوت های ای پی اس و دی پی اس برای شما مفید بوده باشد.
تفاوت EPS و DPS در سود سهام
موضوع آشنایی با DPS را با مثال قبل ادامه می دهیم :
در آن مثال فرض را بر این گذاشتیم که درآمد شما (چهارده میلیون و پانصد هزار تومان) منهای هزینه شما (نه میلیون و پانصد هزار تومان) می شود و سود حاصل می شود: ۵ میلیون تومان
این سود کسب و کار شماست و کافیست در ۱۲ ضرب کنید تا سود سالانه را پیدا کنید.
که می شود ۶۰ میلیون تومان.
حالا تابستان است و تصمیم می گیرید به یک سفر خوب همراه با خانواده بروید یا در بودجه بندی سالانه تان میخواهید بخشی از سود خود را به تفریح اختصاص دهید.
این می شود DPS که بخشی از EPS شماست.
یعنی شما موظفید حتما بخشی از این ۶۰ میلیون تومان را به عنوان DPS و تفریح کنار بگذارید.
حالا DPS در بورس چگونه است:
DPS مخفف کلمات dividend per share که به معنی سود نقدی است که بین سهام داران تقسیم می شود و از EPS بدست می آید. معمولا شرکت ها EPS را به چند بخش تقسیم می کنند که مهم ترین آنها سود انباشته و DPS است.
طبق قانون سازمان بورس شرکت های پذیرفته شده در بورس حداقل ۱۰ % از EPS سالیانه شرکت را باید به صورت سود انباشته و حداقل ۱۰ % آن را بصورت سود نقدی بین سهام داران تقسیم کنند و اینکه ما بقی EPS را تقسیم کند، نگه دارد،افزایش سرمایه دهد و یا…. توسط خود سهام داران در مجمع عمومی شرکت ها تعیین می شود و بستگی به سیایت های شرکت و سهام داران دارد.
تفاوت EPS و DPS
پس طبق تعاریف ارایه شده در بالا EPS سود ساخته شده برای هر سهم و DPS سود نقدی تقسیم شده برای هر سهم است. برای مثال شرکت ذوب آهن اصفهان پیش بینی می کند برای سال ۹۷ سودی معادل ۱۰ میلیارد تومان بسازد به این پیش بینی EPS پیش بینی گفته می شود. حالا بعد از اتمام سال مالی ذوب آهن اعلام میکند که ۹ میلیارد تومان سود ساخته است در نتیجه این سود می شود سود تحقق یافته . حالا شرکت ذوب آهن از این ۹ میلیارد تصمیم میگیرد ۴ میلیارد را بین سهام داران خود تقسیم کند که به این سود٬ سود تقسیمی یا همان DPS گفته می شود.
نکات بسیار مهم در مورد DPS:
معمولا DPS کوچک تر از EPS است اما ممکن است که شرکت طبق سیاست های خود از سود های انباشته سال های گذشته بین سهام داران خود سود نقدی تقسیم کند که DPS محسوب می شود برای همین در بازار شاهد هستیم که شرکت هایی که EPS کمی داشتند و DPS زیادی پرداخت کردند و یا حتی شرکت هایی که سالی زیان ده را پشت سرگذاشته و ضرر کردند اما باز هم سود بین سهام داران خود تقسیم می کنند.
طبق قانون سازمان بورس شرکت ها ۸ ماه از روز مجمع عمومی شرکت فرصت دارند تا DPS مصوب در مجمع را به حساب سهام داران شرکت واریز کند.
DPS چگونه و به چه کسانی تعلق می گیرد؟
در گذشته سود سهام روز به روز برای سهام داران محاسبه می شد تا کسی که روزی خرید و فروش می کند سود روز هایی که سهام دار بوده را نیز کسب کند که مشکلات بسیار بسیار زیادی را به همراه داشت زیرا دوره مالی شرکت ها معمولا سالیانه است و طبیعتا برای تقسیم سود و رسیدگی به وضعیت صورت های سود زیان یک سال طول می کشد اما در طی سال و هر روز هزاران معامله صورت می گیرد و سهام داران تغییر می کنند. برای رفع این مشکل مصوب شد تا تنها و تنها افرادی که در روز مجمع سهام دار شرکت می باشند از DPS آن بهره ببرند یعنی ممکن است سال مالی شرکتی اسفند باشد اما مجمع آن در خرداد ماه برگزار شود اگر کسی در اردیبهشت سهام خریداری کند از سود سال مالی قبل بهره می برد و حتی ممکن است از سود انباشته سالیان قبل نیز به او پرداخت شود همچنین حتی اگر یک روز قبل از تاریخ برگزاری مجمع سهام خود را بفروشد ریالی از بابت سود نقدی DPS دریافت نمی کند.
همچنین در گذشته هر شرکت DPS مورد نظر را به حساب بانک های مختلفی واریز می کرد و سهام داران با مراجعه به شعبات بانک اعلام شده توسط شرکت در کدال DPS خود را بطور نقد دریافت می کردند اما با راه اندازی سامانه جدید سجام از این پس هر شخص یک حساب بانکی معرفی شده به سجام دارد و شرکت های بورسی DPS را از طریق سجام به حساب شخصی سهام داران واریز می کنند.
چگونه می توان EPS وDPS شرکت های بورسی را بدست آورد؟!
تحلیل گرهایی که می خواهند EPS شرکت ها را شخصا حساب کنند باید درآمد خالص شرکت را بر تعداد سهام های آن تقسیم کنند اما کسانی که می خواهند EPS و DPS را از صورت های ماالی پیدا کنند برای اینکار چند روش وجود دارد:
سایت مدیریت فناوری بورس:
در سایت مدیریت فناوری بورس یعنی tsetmc.com در صفحه هر نماد می توانید اطلاعات مربوط به EPS و DPS را در ۲ قسمت مشاهده کنید که در تصویر زیر مشخص شده است.
سایت کدال:
از طریق سایت کدال نیز به روش های مختلف می توان EPS و DPS شرکت ها را بدست آورد.
در روش اول به اطلاعیه های اطلاعات و صورت های مالی می رویم و مطابق تصویر زیر در بالای صفحه صورت سود و زیان شرکت را انتخاب می کنیم. سپس در انتهای صفحه درآمد هر سهم به صورتی که مشخض شده نمایش داده می شود.
در روش ۲ می توان گزارش مجامع عادی سالیانه را بررسی کرد که در انتهای آن EPS و DPS بصورتی که در تصویر زیر مشخص شده قابل مشاهده است.
DPS چیست؟ + نحوه دریافت و فرمول DPS
DPS به معنی سود نقدی سهام است. در واقع سود تخصیص داده شده به هر برگه سهم در پایان سالی مالی را DPS گویند. در حالت کلی دو روش برای کسب سود در بورس وجود دارد: 1) افزایش قیمت سهام، 2) دریافت سود نقدی. شاید “دریافت سود نقدی سهام” جز موارد ناآشنا برای تازهواردان بورسی باشد. در این مقاله از سری آموزش کامل بورس به واکاوی مفهوم DPS، تفاوت آن با EPS، نحوه اطلاع از سود نقدی و چگونگی دریافت آن خواهیم پرداخت.
DPS چیست؟
DPS مخفف عبارت انگلیسی Dividend Per Share به معنی”سود تخصیص داده شده به هر برگه سهم” است. در مقاله قبلی گفتیم EPS در بورس به معنی “سود هر برگه سهم” است. شرکتها در پایان سال مالی، نسبت به انتشار صورت مالی سالیانه (سود و زیان) اقدام میکنند. شرکتها میتوانند صرفا بخشی از سود محقق شده (EPS) را بین سهامداران تقسیم کنند. به مقدار سود تصویب شده در مجمع عمومی سالیانه جهت پرداخت به سهامداران، DPS گفته میگوییم. در واقع مقدار مشخصی از EPS را DPS گویند! فرمول آن بصورت DPS = EPS x DPR محاسبه میشود که DPR نسبت کل سود پرداختی به درآمد خالص شرکت است.
سوال: 1) چرا شرکتها تمام سود را بین سهامداران تقسیم نمیکنند؟ 2) تکلیف مقدار سود باقی مانده چه میشود؟! در ادامه این آموزش این دو پرسش را پاسخ میدهیم.
تفاوت DPS و EPS
EPS مخفف عبارت انگلیسی Earnings Per Share به معنی سود هر برگه سهام است. با بررسی صورتهای مالی شرکتها سطری به اسم “سود یا زیان خالص هر برگه سهام” را مشاهده خواهید کرد. در واقع این مقدار بیانگر همان EPS در انتهای آن دوره مالی است.
تمامی شرکتهای بورسی در انتهای دوره مالی، موظف به انتشار گزارش صورتهای مالی 12 ماهه هستند. سپس باید نسبت به “برگزاری مجمع عمومی عادی سالیانه” اقدام کنند. در مجمع گزارش تمامی فعالیتهای مالی و تولیدی شرکت در یک سال اخیر به سهامداران ارائه خواهد شد. در همان مجمع تصمیم گرفته میشود که چه مقدار از EPS به سهامداران پرداخت شود. بخشی از EPS که بین سهامداران تقسیم میشود همان DPS یا سود نقدی سهام است. مابقی آن به اسم “سود انباشته” در حساب اندوخته شرکت ذخیره میشود.
DPS و افزایش سرمایه از سود انباشته
چرا شرکتها تمام سود خالص (EPS) را بین سهامداران تقسیم نمیکنند؟ پاسخ این پرسش مربوط به دلایل و نحوه افزایش سرمایه شرکتهای بورسی است. شرکتهای بورسی برای اجرای طرحهای توسعه و سرمایهگذاریهای جدید نیازمند منابع مالی هستند. این نقدینگی موردنیاز از طریق افزایش سرمایه قابل تامین است. دو روش برای جذب این نقدینگی وجود دارد:
- افزایش سرمایه از محل آورده نقدی سهامداران: بدین صورت که سهامداران با توجه به تعداد سهام خود، مبلغی را به حساب شرکت واریز میکنند.
- افزایش سرمایه از محل سود انباشته: شرکت قُلکِ پول خود را میشکند!
در واقع شرکت با عدم تقسیم تمام سود (EPS) بین سهامداران، مقداری از آنرا به عنوان “سود انباشته” دخیره میکند. حال در صورت نیاز شرکت به منابع مالی جدید، امکان استفاده از “سود انباشته” وجود دارد.
DPS (سود نقدی سهام) به چه کسانی تعلق میگیرد؟
سود نقدی سهام (DPS) به تمام سهامداران شرکت در زمان برگزاری مجمع عمومی عادی سالیانه، تعلق خواهد گرفت. شرکتهای بورسی چند روز قبل از برگزاری مجمع عمومی عادی سالیانه، اطلاعیهای در سایت کدال منتشر میکند. این اطلاعیهها هم در صفحه نماد بورسی شرکت در TSETMC و هم سایت Codal درج میشود. در سامانه کدال از قسمت “گروه اطلاعیهها” عبارت “آگهی دعوت به مجامع و تصمیمات” را انتخاب کنید. مطابق شکل زیر آگهی موردنظر را مشاهده میکنید. با کلیک روی گزارش مربوطه، تمامی اطلاعات پیرامون مجمع عمومی عادی سالیانه و تاریخ برگزاری آنرا مشاهده خواهید کرد.
عموما 1 یا 2 روز قبل از برگزاری مجمع، وضعیت نماد بورسی شرکت بصورت “ممنوع – متوقف” خواهد شد. برای مثال مطابق شکل زیر نماد “تاپیکو” 2 روز قبل از برگزاری مجمع سالیانه متوقف شده است. البته ناظر بازار چند ساعت قبل از توقف نماد، اطلاعیه مربوطه را در سایت TSETMC درج میکند. بنابراین سهامداران تا پایان آن روز معاملاتی میتوانند نسبت به شرکت یا عدم شرکت در مجمع تصمیمگیری کنند.
تذکر: اگر مایل به دریافت سود نقدی شرکت نیستید، نباید در مجمع عمومی عادی سالیانه آن شرکت کنید. بنابراین قبل از بسته شدن نماد بورسی شرکت، بایستی اقدام به فروش سهام خود کنید.
نکته: پس از برگزاری مجمع عمومی عادی سالیانه و بازگشایی نماد بورسی، سهامداران میتوانند اقدام به فروش سهام خود کند. این مساله باعث عدم تخصیص سود نقدی سهام به وی نخواهد شد. در واقع برای دریافت DPS باید در روز برگزاری مجمع سالیانه، سهامدار شرکت باشید.
چگونه از سود نقدی سهام شرکتهای بورسی اطلاع یابیم؟
تمامی شرکتها پس از برگزاری مجمع عمومی سالیانه گزارشی در سایت کدال منتشر میکنند. این گزارش تحت عنوان “خلاصه تصمیمات مجمع عمومی عادی سالیانه دوره ۱۲ ماهه” منتشر میشود. برای اطلاع از سود نقدی شرکتها، کافی است پس از برگزاری مجمع، این گزارش را مطالعه بفرمایید. مقدار DPS و سایر تصمیمات در این گزارش تشریح شده است.
برای مثال همان نماد تاپیکو را با هم بررسی میکنیم. همانطور که در شکل زیر مشاهده میکنید سود هر برگه سهام (EPS) مبلغ 745 ریال است. اما طبق تصمیمات مجمع، مبلغ 630 ریال به عنوان سود نقدی هر برگه سهام (DPS) به سهامداران پرداخت خواهد شد.
مهلت قانونی پرداخت سود نقدی سهام
شرکتها موظف به واریز سود نقدی (DPS) به حساب سهامداران، حداکثر ظرف 8 ماه پس از برگزاری مجمع سالیانه هستند. زمانبندی پرداخت سود نقدی نیز قبل یا بعد از برگزاری مجمع عمومی سالیانه بصورت اطلاعیهای در سایت کدال درج میشود.
نکته: همچنین میتوانید برای اطلاع از زمان و نحوه دریافت سود نقدی (DPS)، با “امور سهام شرکت” تماس بگیرید.
فرآیند پرداخت سود نقدی سهام (DPS) چگونه است؟
مبلغ سود نقدی تعلق گرفته به هر سهامدار با توجه به تعداد سهام او تعیین میشود. برای مثال فرض کنید شما در زمان برگزاری مجمع، مالک 10000 برگه سهم شرکت هستید. در مجمع نیز 50 تومان به عنوان DPS تصویب میشود. بنابراین مبلغ 500 هزار تومان سود نقدی به شما تعلق خواهد گرفت. 3 روش برای دریافت سود نقدی شرکتها وجود دارد که تصمیمگیری پیرامون نحوه پرداخت DPS با شرکت است!
1. مراجعه حضوری به بانک اعلام شده از طرف شرکت
در این روش یک بانک خاص از طرف شرکت مشخص میشود. سهامداران میتوانند با توجه به تاریخ مشخص شده، برای دریافت سود نقدی سهام خود به یکی از شعب بانک مربوط مراجعه کنند. مدارک موردنیاز جهت دریافت سود نقدی، کد بورسی و کارت ملی است.
2. ارسال اطلاعات بانکی به شرکت
در این روش سهامداران بایستی اطلاعات بانکی خود (شماره شبا، کد شعبه و نوع حساب) را برای شرکت مربوطه ارسال کنند. ارسال اطلاعات عموما از طریق فکس انجام میشود اما ارسال ایمیلی و حضوری نیز وجود دارد. برخی شرکتها سود نقدی را به حساب یک بانک خاص واریز میکنند و سهامداران موظف به ارائه شماره شبا از بانک مربوطه هستند!
3. پرداخت از طریق سامانه سجام
سهامداران هنگام ثبت نام در سجام، شماره حساب خود را به سازمان بورس اعلام میکنند! پس چرا سود نقدی بصورت مستقیم به این شماره حساب واریز نمیشود؟! از زمان راهاندازی سامانه سجام، این ایراد به سازمان بورس گرفته میشود که چرا شرکتها را موظف به پرداخت سود نقدی از طریق سامانه سجام نمیکند. فعلا برخی شرکتها بصورت مستقیم اقدام به واریز DPS از طریق سامانه سجام میکنند. در این روش نیاز به هیچ اقدام خاصی از جانب سهامدار نیست.
فرمول تغییر قیمت سهام بعد از تقسیم سود نقدی
پس از برگزاری مجمع عمومی سالیانه و با تصویب سود نقدی (DPS) با اعلام ناظر بازار، نماد بورسی بدون دامنه نوسان بازگشایی خواهد شد. قیمت تئوریک سهام پس از برگزاری مجمع و تصویب DPS به اندازه سود نقدی کاهش خواهد داشت. مثلا فرض کنید قیمت پایانی سهام قبل از بسته شدن جهت برگزاری مجمع سالیانه 1000 تومان باشد. در مجمع نیز 50 تومان به عنوان سود نقدی سهام (DPS) تصویب شود. حال قیمت تئوریک سهام در روز بازگشایی 950 تومان خواهد بود. پس از برگزاری مجمع عمومی سالیانه، سهام با استفاده از مکانیزم حراج ناپیوسته و بدون محدودیت نوسان بازگشایی میشود. بنابراین بازگشایی با قیمتهایی بالاتر یا پایینتر از قیمت تئوریک وجود دارد.
برای نماد تاپیکو در مجمع عمومی سالیانه دوره 12 ماهه منتهی به 31/02/1399، 630 ریال به عنوان DPS تصویب شد. مطابق شکل زیر قیمت پایانی سهام قبل از توقف جهت برگزاری مجمع عمومی سالانه 18170 ریال بوده است. بنابراین قیمت تئوریک در روز بازگشایی 17540 ریال خواهد بود. اما قیمت سهام در روز بازگشایی 20640 ریال (17.67 درصد بالاتر از قیمت تئوریک) تعیین شده است.
در مقاله آموزشی زیر به بررسی مکانیزم حراج ناپیوسته در زمان بازگشایی نماد بورسی پس از برگزاری مجمع عمومی سالیانه پرداختیم.
اگر قصد یادگیری 0 تا 100 مبحث آموزش بورس را دارید به شما توصیه میکنیم مقالات آموزشی زیر را به ترتیب مطالعه بفرمایید، به مرور مقالات جدیدتر پیرامون آموزش بورس در سایت درج خواهد شد حتما پیگیر پارسسهام باشید.
EPS چیست؟
کلمه EPS در واقع سرواژه سه کلمه انگلیسی Earnings per share میباشد و به معنای سود به ازای هر سهم است. که از تقسیم وی پی اس یکی از مهمترین و اولین شاخصههای هر شرکت میباشد این شاخص در واقع به شما میگوید که شرکت در دوره معین معمولاً یک سال مالی به ازای هر یک سهم تولید میکند.
EPS چیست؟
سود هر سهم (Earnings Per Share) که به اختصار EPS گفته میشود، برابر با نسبت سود یک شرکت به تعداد سهام عادی در دست سهامداران آن است. عدد حاصل از این تقسیم، به عنوان شاخص سودآوری یک شرکت مورد استفاده قرار میگیرد. برای یک شرکت معمول است EPS را که برای اقلام غیرمترقبه و رقیقشوندگی احتمالی نیز تنظیم شده است، گزارش کند. هرچه EPS یک شرکت بالاتر باشد، سودآوری بیشتری خواهد داشت.
رقیق شدن سهام (Stock Eilution) کاهش درصد سهام مالکان در اثر ارزشگذاری جدید یک شرکت است. افزایش تعداد سهم میتواند به دلیل مواردی مانند افزایش سرمایه، عرضه عمومی سهام و… باشد. اقلام غیرمترقبه (Extraordinary Items) نیز اقلامی بااهمیت و بسیار غیرمعمول است که منشأ آن رویدادهایی خارج از فعالیتهای عادی شرکت است.
اهمیت EPS و کاربردهای آن
به طور کلی با توجه به مطالبی که از قبل گفتیم، سود منبع اصلی تأمین جریان نقد و زایش ثروت است. تعیین سطح سود که برای مقاصد تجزیه و تحلیل مالی مربوط باشد یک فرآیند تحلیلی پیچیده میباشد. با توجه به تفاوت ارقام سود شرکتهای مختلف و نیز تغییر ارقام سود یک شرکت در طی دورههای زمانی مختلف، مقایسه پذیری این ارقام تا حدودی مشکل میباشد. یکی از روشهای استاندارد نمودن رقم سود، تبدیل آن به یک مبلغ سود هر سهم میباشد.
این اهمیت و حساسیت EPS باعث شده است که اولاً محاسبه و گزارش EPS واقعی و پیشبینی طبق قوانین بازار سرمایه بسیاری از کشورها الزامی گردد، از طرفی دیگر مراجع تدوین استانداردهای حسابداری نیز الزامات معینی را جهت نحوه محاسبه و افشاء آن وضع نمایند تا سودمندی EPS را از طریق افزایش قابلیت مقایسه (بین شرکتها و طی دورههای مختلف) و کاهش صلاحدید مدیریت ارتقاء دهند.
براساس تحقیقات تجربی انجام شده در سایر کشورها، EPS استفادههای زیر را دارد:
- ارزیابی، تعیین و قضاوت در خصوص قیمت سهام
- تحلیل گران مالی با ضرب EPS در رقم P/E درخصوص پایین یا بالا بودن قیمت سهام قضاوت میکنند.
- ارزیابی پوشش سود نقدی و توانایی پرداخت سود سهام.
- قضاوت درخصوص وضعیت شرکت و عملکرد مدیریت و نیز ترسیم تصویری از آینده.
- رقم EPS نسبت به بازدهی نقدی (سود سهام) مبنای قابل قبولتری برای مقایسه عملکرد شرکت و مدیریت میباشد.
- برآورد قدرت سودآوری و ارزیابی سطح و روند سود.
مزایای سود هر سهم (EPS)
- ارزیابی، تعیین و قضاوت در خصوص قیمت سهام. تحلیل گران مالی با ضرب EPS در رقم P/E درخصوص پایین یا بالا بودن قیمت سهام قضاوت میکنند. این دو رقم به طور گسترده در تصمیمات سرمایه گذاری استفاده میشود و حتی بورس اوراق بهادار نیز بر همین مبنا در خصوص معقول بودن قیمت، قضاوت میکند. به دلیل اهمیت EPS، ضروری است رویکردی یکنواخت برای محاسبه آن وجود داشته باشد.
- پیشبینی EPSهای آینده و نرخ رشد آن بر قیمت سهام تأثیر دارد. سهامداران و تحلیل گران، EPSهای گزارش شده را برای بر آورد EPSهای آینده و برآورد نرخ رشد آتی به کار میبرند و در واقع توان زایش ثروت شرکت را ارزیابی میکنند.
- ارزیابی پوشش سود نقدی و توانایی پرداخت سود سهام. یکی از معیارهای قضاوت درخصوص توان پرداخت سود سهام در زمان حال و آینده، مبلغ EPS میباشد. اگر چه سایر ملاحظات مالی و سرمایه گذاری، در تعیین خط مشی تقسیم سود مؤثر است ولی مسلم است که بدون وجود سود، امکان پرداخت سود سهام نمیباشد.
- قضاوت درخصوص وضعیت شرکت و عملکرد مدیریت و نیز ترسیم تصویری از آینده. رقم EPS نسبت به بازدهی نقدی (سود سهام) مبنای قابل قبولتری برای مقایسه عملکرد شرکت و مدیریت میباشد. اگر چه جریانهای نقدی عامل مهم در ارزیابی ارزش شرکت است ولی اعتقاد بر این است که EPS معیار بهتری برای مقایسه عملکرد شرکت طی سالهای مختلف و نیز با رقبا میباشد.
- برآورد قدرت سودآوری و ارزیابی سطح و روند سود. بهترین برآورد ممکن از متوسط سود یک شرکت که انتظار حفظ و یا تکرار آن با درجهای از نظم در یک محدوده زمانی آتی میرود را قدرت سودآوری میگویند. بیشتر مدلهای ارزیابی به نحوی قدرت سودآوری را از طریق یک عامل یا ضریب که هزینه سرمایه و نیز ریسک و بازدههای مورد انتظار آتی را در بر میگیرد، سرمایهای میکنند. EPS در صورتی برای ارزیابی قدرت سودآوری مناسب است که با تأکید بر اقلام مستمر سود و زیان محاسبه شده باشد. تحلیل گران بر شناسایی اجزائی از جریان درآمد تفاوت EPS و DPS در سود سهام و هزینه تمرکز میکنند که با ثبات و قابل پیشبینی باشند.
- نسبت P/E یا قیمت به سود یکی از خلاصههای مهم مالی است که براساس سود هر سهم محاسبه میشود و دوره مورد انتظار برگشت سرمایه گذاری را نشان میدهد و معکوس آن را نیز نرخ بازده مورد توقع حسابداری را نشان میدهد.
معایب سود هر سهم (EPS)
- EPS مبتنی بر سود تاریخی است. مدیریت ممکن است در گذشته تصمیماتی گرفته باشد که سود جاری را افزایش دهد، ولی در آینده رشد سود کاهش یابد. بنابراین رشد EPS نمیتواند پیشبینیکننده قابل اتکایی برای نرخ رشد آتی باشد. به عبارت دیگر به کیفیت سود نیز باید توجه شود.
- EPS بدون توجه به تورم محاسبه میشود. نرخ رشد واقعی EPSممکن است متفاوت از نرخ رشد اسمی آن باشد.
- EPS متأثر از انتخاب روشهای حسابداری و زمانبندی معاملات توسط مدیریت است و این امر بر مقایسه بین شرکتها تأثیر میگذارد.
- EPS متأثر از ساختار سرمایه است. مثلاً تغییرات در تعداد سهام ناشی از صدور سهام جایزه (سود سهمی) بر مبلغ EPS دورههای جاری و گذشته تأثیر میگذارد و این مسئله مقایسه بین شرکتها را مشکل مینماید.
انواع EPS
براساس مبدأ دادهها، سه نوع EPS وجود دارد:
EPS دنبالهدار یا تحقق یافته (Trailing EPS):
در این نوع EPS که بر اساس بر اساس عدد سال قبل است، از چهار سه ماهه درآمد قبلی و اعداد واقعی به جای پیشبینی استفاده میشود. نسبت P به E اغلب با استفاده از EPS دنبالهدار محاسبه میشود، زیرا نشان دهنده آن چیزی است که در واقعیت اتفاق افتاده است، نه آنچه که ممکن است رخ دهد.
EPS جاری (Current EPS):
به طور معمول، چهار سه ماهه از سال مالی جاری را شامل میشود که برخی از آنها ممکن است سپری شده و برخی هنوز به مرحله بعدی نرسیده باشند. در نتیجه، برخی از دادهها بر اساس ارقام واقعی و برخی بر اساس پیشبینی است.
EPS پیشبینی شده (Forward EPS):
این نوع EPS مبتنی بر اعداد و دادههای آینده بوده و برای مدت زمانی (مثلاً چهار سه ماهه) در آینده پیشبینی میشود. مقدار این EPS توسط تحلیلگران یا خود شرکت انجام میشود. این EPS بر اساس برآوردها است و سرمایهگذاران اغلب به EPS پیشبینی شده به این دلیل علاقهمند هستند که میتوانند سرمایهگذاری را بر اساس برآورد درآمد آینده شرکت پیشبینی کنند.
فرمول محاسبه EPS
ارزش سود هر سهم از طریق تقسیم درآمد خالص (که به آن سود یا عایدی هم گفته میشود) بر تعداد سهام موجود به دست میآید. برای محاسبه دقیق تر، صورت و مخرج بر اساس اوراق بهادار ایجاد شده از طریق اختیار معامله، اوراق قرضه قابل تبدیل و یا ضمانت نامهها تنظیم میشود. اگر معادله برای درآمدهای عملیاتی تنظیم شده باشد، صورت کسر به موارد بیشتری وابسته میشود.
برای محاسبه EPS یک شرکت از برگه ترازنامه و گزارش درآمد استفاده میشود تا تعداد سهام پایان دوره، سود سهام پرداخت شده به سهام ممتاز (در صورت موجود بودن) و درآمد یا سود خالص به دست آید. از آنجا که ممکن است تعداد سهام در طول زمان تغییر کند، با استفاده از میانگین وزنی تعداد سهام در جریان (در مالکیت سهام داران) در گزارشها نتیجه دقیقتری به دست میآید.
هر گونه تقسیم سود سهام یا تقسیم سهام باید در محاسبهی میانگین وزنی تعداد سهام موجود در نظر گرفته شود. بعضی از منابع داده با استفاده از تعداد سهم موجود در انتهای دوره، محاسبه را سادهتر میکنند.
EPS پایه و EPS رقیق شده
EPS پایه کاهش ارزش سهام از طرف شرکت را لحاظ نمیکند. وقتی ساختار سرمایهای شرکت شامل مواردی از قبیل اختیار معامله سهام، ضمانت نامهها و واحدهای سهام غیر قابل معامله (RSU) باشد، این سرمایه گذاریها (در صورت وجود) میتوانند تعداد کل سهام موجود در بازار را افزایش دهند. شرکتها برای نشان دادن تأثیرات اوراق بهادار اضافی، EPS رقیق شده را هم گزارش میکنند که در آن فرض میشود تمام سهام قابل انتشار عرضه شده است.
EPS و بازده سهام
در حالی که EPS به صورت گسترده در ارزیابی عملکرد شرکت استفاده میشود، سهامداران به این سودها دسترسی مستقیم ندارند. ممکن است بخشی از سود به عنوان سود سهام تقسیم شود، اما تمام یا بخشی از EPS نزد شرکت باقی بماند. سهام داران باید از طریق نمایندگانشان در هیئت مدیره، بخشی از EPS که از طریق سود سهام توزیع میشود را افزایش دهند تا به سود بیشتری دسترسی داشته باشند. از آنجاکه سهامداران به EPS منتسب به سهامشان دسترسی ندارند، ممکن است تعریف ارتباط بین EPS و قیمت سهام سخت شود؛ به خصوص برای شرکتهایی که سود سهام پرداخت نمیکنند.
EPS و نسبت قیمت به سود
مقایسه نسبت قیمت به سود (P/E) یک گروه صنعتی، هرچند با روشهای غیرمعمول، میتواند مفید باشد. شاید به نظر برسد سهامی که بر اساس EPS قیمت گذاری شده در مقایسه با همتایان «بیش ازحد ارزش گذاری شده باشد» اما در واقع بر عکس این است. وقتی انتظار میرود سهامی رشد کند یا از سایر همتایانش پیشی بگیرد، سرمایه گذاران بدون در نظر گرفتن EPS تاریخی، تمایل به پرداخت پول بیشتری برای آن سهام دارند. در بازار گاوی طبیعی است که شاخص سهمهایی که بیشترین PE را نسبت به دیگران دارند از میانگین شاخص پیشی بگیرد.
سوالات متداول:
1) تعدیل EPS چیست؟
مدیران شرکت در ابتدای سال مالی با توجه به چشم انداز فعالیتهای شرکت EPS معینی را پیشبینی و اعلام میکنند. اما در طی سال با توجه به روند فعالیت ممکن است تغییر در اصلاح در EPS اعلام شده ضروری به نظر رسد، لذا براساس عملکرد شرکت EPS جدیدی اعلام میکنند که به آن تعدیل EPS گفته میشود
2) سود تقسیمی یا Dps چیست؟
کلمه DPS یک اصطلاح بورسی از سرواژه کلمات انگلیسی Dividend per shareمی باشد که به معنای سود نقدی یا سود تقسیمی به ازای هر سهم شرکت است. در واقع سود تقسیمی آن مقداری از سود شرکت میباشد که سهامداران در مجمع عمومی سالیانه تصویب میکنند تا بین سهامداران عادی شرکت تقسیم گردد به طور معمول سود تقسیمی درصدی از مقداری EPS یک شرکت میباشد. صنایع و شرکتهای مختلف با توجه به صنعتی که شرکت در آن فعالیت میکند، وضعیت شرکت از منظر جریان وجوه نقد، نیاز به نقدینگی و تامین مالی، برنامههای آتی شرکت و همچنین موارد دیگر مورد نظر هیئت مدیره درصدهای متفاوتی از eps شرکت را تقسیم میکنند.
3) تفاوت DPS و EPS چیست؟
سود تقسیم شده به ازای هر سهم (Dividends Per Share) یا DPS، بخشی از سود شرکت است که به هر سهامدار پرداخت میشود. افزایش DPS یک راه عالی برای یک شرکت است تا عملکرد قدرتمندی را به سهامداران خود نشان دهد. به همین دلیل، بسیاری از شرکتهایی که سود دارند، بر افزودن DPS تمرکز میکنند. در واقع، میتوان گفت که EPS برابر با DPS منهای مجموع اندوخته قانونی، اندوخته طرح و توسعه و سود انباشته است.
نگارش: ساناز یوسفی
به منظور کسب اطلاعات بیشتر، مطالعه مقاله ابزار های تحلیل داده را به شما عزیزان پیشنهاد می نماییم.
دیدگاه شما